Magdalena Abakanowicz: „Every Tangle of Thread and Rope” w Tate Modern

Wystawa w Tate Modern pokazuje prace Magdaleny Abakanowicz (1930-2017) powstałe w transformacyjnym (wczesnym) okresie jej kariery. Od końca lat 60. XX wieku tkaniny autorstwa artystki ewoluowały „ze ściany” w trójwymiarową przestrzeń. Abakanowicz po raz pierwszy pojawiła się jako liderka ruchu „New Tapestry” w Europie przedstawiając włókno jako ważne medium do tworzenia sztuki. Artystka wystawiała na całym świecie, wprowadzając swoje monumentalne, włókniste formy w nowe relacje lub „sytuacje przestrzenne”, torując jedną z dróg dzisiejszej sztuce instalacji.

„Abakany”

Magdalena Abakanowicz w swojej pięćdziesięcioletniej karierze radykalnie zmieniła obraz dyscyplin plastycznych. To za sprawą (nazwanych od nazwiska) „Abakanów”, które po raz pierwszy tak zostały określone w 1964 roku (podczas wystawy artystki w Galerii Zachęta w Warszawie) w artykule Elżbiety Żmudzkiej w magazynie „Zwierciadło” (351, nr 6, Luty 9, 1964). Krytyczka sztuki – Hanna Ptaszkowska – określając prace Abakanowicz jako „nieziemskie i osobliwe”, także użyła określenia „Abakany”. Artystka przyjęła wówczas to określenie. Uwydatniało ono związek między nią samą, jej ciałem a dziełem.

Pionierka nowych from instalacji w przestrzeni

Abakanowicz wytyczyła drogę innym, pracującym z włóknem artystom, stając się – poza tradycyjnymi kategoriami – innowacyjną rzeźbiarką, pionierką nowych from instalacji w przestrzeni. Odkąd zdecydowała się na odrzucenie restrykcyjnych definicji sztuki i rzemiosła, odziedziczonych po poprzednich pokoleniach, była uważana za artystkę w pełni transdyscyplinarną. Kuratorki wystawy podkreślają indywidualny rozwój artystki. Dorastając wśród wiejskich krajobrazów w Falentach pod Warszawą, Abakanowicz czerpała inspirację z krajobrazu, mitu, folkloru i duchów lasu oraz okolicznych raszyńskich stawów – wrażeń, które ostatecznie doprowadziły ją do stworzenia nowych światów wyrażonych w jej utworach.

Nowatorski potencjał tkactwa

Początki kształcenia artystki dotyczyły malarstwa i tkactwa, a zakończył je dyplom Akademii Sztuk Plastycznych w Warszawie (1954). Abakanowicz dorastała w czasie traumatycznych wydarzeń II wojny światowej, a później reżimu komunistycznego, była jednak zdeterminowana –angażowała się w zagadnienia sztuki w skali światowej, brała udział w setkach wystaw na całym świecie. Mieszkając z mężem w jednopokojowym mieszkaniu wykorzystywała krosna studyjne uznanej artystki i tkaczki – Marii Laskiewicz (1891-1981), na których tworzyła duże, eksperymentalne prace.

Eksperymentowała z dziełami realizowanymi na potrzeby wystroju wnętrz oraz z malowaniem na tkaninie, jednak bardziej interesował ją nowatorski potencjał tkactwa. Obrazy organizmów włączonych w tkaniny prezentowały różne wpływy polskiej awangardy informel art (zajmującej się materią) i konstruktywizmu (zajmującego się koncepcjami przestrzennymi i geometrycznymi).

„Abakany” mierzyły niekiedy ponad pięć metrów wysokości i były eksponowane z dala od stabilności ścian galerii. Te swobodnie wiszące formy tkane, tworzyły relacje w przestrzeni oraz relacje z ciałami otaczających je widzów. Wystawione po raz pierwszy na Biennale Tkaniny w Lozannie w 1962 roku prace artystki zrealizowane bez użycia krosien, zaszokowały krytyków. Zaledwie 3 lata później, w 1965 roku, Abakanowicz otrzymała złoty medal za sztukę użytkową na Biennale w São Paulo.

Żywe dzieła Abakanowicz w Tate Modern

Twórcy wystawy pt. „Every Tangle of Thread and Rope” w Tate Modern, oddając cześć życzeniu artystki, by jej „Abakany” były postrzegane i doświadczane jako żywe dzieła, zaprojektowali wystawę w ten sposób, by osoby zwiedzające doświadczały „włóknistego, rzeźbiarskiego krajobrazu”. Po raz pierwszy Tate Modern przedstawia rozwój twórczości artystki badając, jak malowane tkaniny Abakanowicz z połowy lat 50. przekształciły się w zawieszone, wielopłaszczyznowe kształty. Wystawa wypełniona bogatą, ekspresyjną fakturą i kształtami prac ujawnia bliski związek tych surowych form z ludzkim ciałem i otaczającą nas ziemią. Towarzyszący wystawie katalog oferuje dalsze badania nad twórczością Magdaleny Abakanowicz z nowymi, naukowymi esejami od wielu autorów, w tym kuratorek wystawy.

„To właśnie z włókna zbudowane są wszystkie żywe organizmy, tkanka roślin, liści i nas samych. Nasze nerwy, nasz kod genetyczny, kanały naszych żył, nasze mięśnie. Jesteśmy strukturami włóknistymi (…) Abakany były rodzajem mostu między mną a światem zewnętrznym. Mogłam się nimi otoczyć; mogłam stworzyć atmosferę, w której w jakiś sposób czułam się bezpiecznie, bo były moim światem” – opisuje swoje dzieła Abakanowicz.

• Istotę znaczenia swojej sztuki i zasad jej zachowania autorsko przedstawia Magdalena Abakanowicz w wywiadzie z 6.11.2003 roku, przeprowadzonym w jej pracowni przy domu przy ul. Bzowej 1 (obecnie siedziba fundacji Magdaleny Abakanowicz-Kosmowskiej i Jana Kosmowskiego).
  Bibliografia: Iwona Szmelter, Monika Jadzińska, „Zachować dla przyszłości” (publikacja 3 CD z nagraniami)
  „Zachować dla przyszłości” – wywiad z Magdaleną Abakanowicz (YouTube)
• „Four things to know about Magdalena Abakanowicz”. Artykuł na stronie Tate Modern.
• „Magdalena Abakanowicz review – so is that a nose or a testicle?”. Recenzja wystawy „Every Tangle of Thread and Rope” w „The Guardian”
• „Magdalena Abakanowicz & Maria Bartuszová Every Tangle of Thread Every Broken Shell – Nico Kos Earle”. Artykuł na portalu artlyst.com
• „Lasy Abakanów”, Karol Sienkiewicz, dwutygodnik.com

Opracowała Iwona Szmelter. „NOVUM” Międzykatedralna Pracowania Ochrony i Konserwacji Sztuki Nowoczesnej i Współczesnej, WKiRDS ASP w Warszawie.