„Café Manekin”. Wystawa Zuzanny Kozłowskiej w ramach Nagrody Inicjatywy ENTRY

Kawiarnia Café Manekin, znana wcześniej jako Café Largactil, mieściła się w piwnicy Kamienicy Bornbachowskiej w Warszawie, przy Rynku Starego Miasta 2. Trzy piętra wyżej działa nieprzerwanie i pod różnymi nazwami, galeria prezentująca sztukę współczesną.

Archiwum tej instytucji obejmuje niemal 70 lat. Znajduje się ono obok, w dawnym sklepie jubilerskim. Nieopisana część tej historii spoczywa w pudłach i, w formie papierowych skrawków, nawiedza archiwistkę Staromiejskiego Domu Kultury. Wystawa Café Manekin to przestrzeń między papierową teczką a ciężką szafą, raczej rozmowa z duchem galerii sztuki niż rozrachunek z przeszłością.

Zuzanna Kozłowska, laureatka Nagrody Inicjatywy Entry 2024, stworzyła szafy pokryte dębowym fornirem, pudła i kartonowe instalacje site-specific. W przeciwieństwie do wystaw, podczas których do czystej, białej galerii wnoszone, a następnie wynoszone są prace, artystka chciała stworzyć coś, co odnosi się do historii i przestrzeni Galerii Promocyjnej. Prace zalegają, przylepiają się do archiwalnego wnętrza, zarówno jako precjoza, jak i śmieci.

Zamiarem artystki nie jest stworzenie wystawy historyzującej (taka powstała już w 2021 roku pod tytułem „Krzywe Koło”, kur. Ewa Tatar), lecz przekazanie doświadczenia obcowania z archiwum oraz tworzącą się na bieżąco historią miejsca, które przetrwało czasy komunizmu i transformacji w gospodarkę wolnorynkową, pozostając do dziś ośrodkiem rozwoju kultury.

Bezkres pracy, walka z materią, która wymaga specyficznego przechowywania, wybory dotyczące tego, co zachować, a co wyrzucić — to problemy, z którymi podczas tej wystawy, jak i w swojej praktyce artystycznej, mierzy się Kozłowska. Jeżeli w galeriach sztuki straszy, to duchy powracają z archiwów. My powróciłyśmy z Café Manekin.

Jesteśmy w archiwum lub weszliśmy do miejsca, które wygląda jak archiwum. Ciemna sala zawalona pudłami. Pod ścianą stoją dwa regały. Wszystko poza nimi jest pokryte kurzem. Na środku pokoju stoi okrągły, fornirowany stolik. Na blacie ktoś wydrapał „Susid tu był” scyzorykiem. Przy stoliku siedzą cztery osoby.

Pierwsza z nich kolekcjonuje stare iPody, głównie modele nano, touch i classic. Interesują ją tylko te z ekranem. Woli, jak są pasywne, zepsute, nieużywane i nieżywe. Graweruje je w domu. Na jednym wydrapała paznokciem „I forgot” fantazyjną, szeryfową czcionką.

Druga osoba spędza całe dnie i noce w archiwum starej galerii sztuki. Wszystko wydaje jej się interesujące. Teczki, klasyfikacje, kategorie. Którejś północy prawie puszcza całe archiwum z dymem papierosa marki Vogue. Umiera szybko, w niewyjaśnionych okolicznościach, podobno na zatrucie kurzem.

Trzecia osoba to artystka. Jej prace zostały wyrzucone z makulaturą, rozdane po znajomych lub zmurszałe zalegają na strychu jej matki w Olsztynie. Kilka z nich uratował jej brat. Nie uważa, żeby były interesujące, ale nie chciał, żeby się zmarnowały. Zawsze jest szansa, że artystka będzie sławna.

Czwarta osoba to duch.

DUCH

„Jacques Derrida powiedział mi kiedyś, że duchy nie pojawiają się znikąd, ale powracają. „…Ja powróciłam z Café Manekin…”Tak samo jest z zawartością archiwum. Nigdy nie wiesz, kiedy archiwum zacznie Cię nawiedzać. Najlepsze archiwum to takie, które spłonęło”.

[…]

ARTYSTKA

„Ja często widzę duchy tam, gdzie ich nie ma. Na pustych półkach, na przykład. Kiedy patrzę na coś zbyt nowoczesnego lub błyszczącego, mam ochotę to uśmiercić, postarzyć, zakurzyć. W archiwum nie wiedziałam, czego szukać. Chciałam spotkać artystów, a znalazłam masę teczek i papierowych urn. Kiedy pierwszy raz tam weszłam, trzęsły mi się ręce, byłam w piwnicy, było zupełnie ciemno, przez dłuższą chwilę nie mogłam znaleźć włącznika światła. Myślałam, że już nigdy więcej nic nie zobaczę. Potem było lepiej. Codziennie schodziłam na dół. Sortowałam dokumenty, czytałam raporty, analizowałam zdjęcia. Spędzałam całe dnie, słuchając nieżywego iPoda. W pewnym momencie przez słuchawki zaczęłam słyszeć głosy… ”

DUCH

„Masz papierosy?”

ARTYSTKA podaje DUCHOWI papierosa marki Vogue

DUCH
(uśmiecha się)

„Moje ulubione.”

Przedsięwzięcie zainicjowane zostało przez państwa Agnieszkę i Pawła Gieryńskich oraz Dariusza Wasylkowskiego. Nagroda przyznawana jest corocznie, nieprzerwanie od 2002 roku. W ramach działania Inicjatywy ENTRY dyplomanci i dyplomantki Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie mogą ubiegać się o otrzymanie jednorazowego stypendium pieniężnego. Efekty pracy artystycznej laureatów są prezentowane na wystawie w Galerii Promocyjnej w Warszawie, kierowanej przez Kaję Werbanowską.