Wspomnienie Profesor Heleny Hryszko

Profesor Helena Hryszko była absolwentką Liceum Plastycznego w Supraślu na specjalności Tkanina Artystyczna, a w 1967 roku ukończyła studia na kierunku Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo na Wydziale Sztuk Pięknych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Po ukończeniu studiów była zatrudniona w Centralnym Muzeum Włókiennictwa w Łodzi, a od 1971 roku – w PP PKZ w Warszawie, gdzie od 1978 roku pełniła funkcję kierownika pracowni konserwacji tkanin.

W 1992 roku z inicjatywy Profesora Wojciecha Kurpika i Heleny Hryszko na Wydziale Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki ASP w Warszawie utworzono pierwszą – i do dziś jedyną w Polsce – Katedrę Konserwacji i Restauracji Tkanin Zabytkowych. Korzystając ze swojego ponad 25-letniego doświadczenia Profesor Hryszko stworzyła autorski program kształcenia konserwatorów tkanin. W latach 1992-2016 kierowała Katedrą.

W 1999 roku uzyskała stopień profesora zwyczajnego. Podczas swojej pracy na Wydziale była promotorką 34 prac magisterskich i jednego przewodu doktorskiego.

Profesor Helena Hryszko była wybitną konserwatorką tkanin. Prowadziła prace lub nadzór przy około 600 realizacjach i projektach konserwatorskich. Obszarem Jej szczególnych zainteresowań była problematyka konserwacji tapiserii oraz tkanin grobowych i archeologicznych.

Do jej najważniejszych realizacji można zaliczyć: konserwację wielkoformatowych tapiserii z Muzeum Narodowego w Kielcach i z Jasnej Góry oraz ubiorów z XVII-wiecznych pochówków w kościele św. Jacka w Słupsku, późnorenesansowych strojów grobowych książąt pomorskich z Muzeum Narodowego w Szczecinie, a przede wszystkim królewskich szat grobowych z Katedry Wawelskiej, w tym króla Kazimierza Jagiellończyka oraz królowej św. Jadwigi Andegaweńskiej.

Książka „Tkaniny z grobu Królowej Jadwigi” autorstwa Heleny Hryszko została uznana przez Zarząd Głównego Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytków „Książką Roku 2017”.

Istotnym działaniem podjętym przez Profesor Helenę Hryszko było opracowanie standardów opisów tkanin zabytkowych. Przy współpracy z Ojcem dr. Janem Golonką, kuratorem Zbiorów Sztuki Wotywnej na Jasnej Górze, kierowała wieloletnimi pracami inwentaryzacyjnymi przy liczącym ponad 2000 obiektów zespole zabytków tekstylnych.

W latach 2014-2018 kierowała projektem badawczym „Gdański Skarb Średniowiecznej Paramentyki”, w ramach którego według najnowszych standardów został opracowany trzytomowy katalog 213 paramentów liturgicznych z kościoła Mariackiego w Gdańsku, znajdujących się w zbiorach Muzeum Narodowego w Gdańsku.

Konserwacja tkanin była życiową pasją Pani Profesor. Jej dorobek miał ogromny wpływ na rozwój tej dziedziny w Polsce; opracowała wiele nowatorskich metod zabezpieczania zabytków tekstylnych. Była prekursorką wprowadzenia tzw. „rzadkiego tkania” w konserwacji tapiserii oraz autorskiej metody konsolidacji i uzupełniania ubytków masą z włókien jedwabnych.

Była rzeczoznawcą MKiDN w dziedzinie konserwacji tkanin, członkiem Rady Naukowej Międzyuczelnianego Instytutu Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki oraz zespołu opracowującego schemat dokumentacji konserwatorskiej. Jej osiągnięcia zostały uhonorowane Nagrodą Rektora ASP, Medalem Konfederacji Przyjaciół Jasnej Góry oraz Medalem Bohdana Marconiego.

Prywatnie – miłośniczka wzornictwa tkanin średniowiecznych, historycznego farbiarstwa barwnikami naturalnymi, a w szczególności czerwcem polskim.

Na zawsze pozostanie w naszej pamięci.

Tekst: dr hab. Monika Stachurska
Zdjęcie główne: Profesor Helena Hryszko (1944 – 2025), fot. dr hab. Monika Stachurska