„Iware-Komon 2. Bilet do RYŌAN-JI”. Wystawa prof. Elżbiety Baneckiej

„Rok 1991 stanowił doniosłą datę w życiu Elżbiety Baneckiej; ukończyła wówczas Akademię Sztuk Pięknych w Warszawie oraz nagrodzona została brązowym medalem na jednym z najbardziej prestiżowych międzynarodowych konkursów graficznych Osaka Triennale’91 w Japonii. To szczególne wyróżnienie dało jej możliwość wyjazdu i zbliżenia się do kultury jednego z najważniejszych państw Dalekiego Wschodu – pisze Jagoda Barczyńska.

„Pobyt ten, gościnność Japończyków, wielki szacunek dla twórców i laureatów światowej rangi wydarzenia artystycznego, możliwość smakowania odległych i jakże odmiennych klimatów Kraju Kwitnącej Wiśni, pozostawiły niezatarte wspomnienia na młodej uczestniczce tego wyjątkowego święta sztuki. Niezwykła i pełna doznań podróż, stała się szeroką inspiracją dla jej dalszych poszukiwań twórczych.

Chętnie wracając do odległych – liczących ponad trzydzieści lat przeżyć, odnalazła w zakamarkach skrzętnie przechowywanych pamiątek, kolejny dowód tamtych zdarzeń – pożółkły już, z lekko naderwanym rogiem bilet wstępu do Ogrodu Ryōan-ji w Kioto” – wyjaśnia Barczyńska.

„(…) Ten na długo zapomniany i odkryty po latach bilet, przyjął nie tylko rolę sentymentalnego emblematu kultury zen, ale również zaproszenia do realizacji kolejnych dzieł inspirowanych estetyką Dalekiego Wschodu. Dla wyróżnienia najnowszej serii prac, których narodziny zainicjował ten niewielki dowód pamięci i fascynacji odległą kulturą, sięgnęła Elżbieta Banecka po ultramarynę – pigment o głębokim niebieskim odcieniu”.

„(…) Ultramaryna to przecież kolor królewski, sakralny i boski. W sztuce chrześcijańskiej często używany do malowania szat Maryi, symbolizujący cnoty i boskość Matki Jezusa. Zaś w sztuce buddyjskiej często stosowany jako symbol boskości i nieskończoności. To barwa o niezwykłej głębi, atrakcyjna dla oka, kojarzona z poczuciem spokoju, co czyni ją idealną do sugestii przestrzeni relaksujących i kojących zarazem. Szarość i biel dodają ultramarynie elegancji i wyrafinowania, ze złotem zaś stwarza poczucie elitarności i luksusu.

Wszystko wskazuje na to, że artystka dokonała właściwego wyboru stawiając na kolor, który wyzwala w niej nową energię i zapał. Przygotowuje matryce, gotowe odbitki graficzne zespala z płótnem, podmalowuje, nadając technice powielanej cech wyjątkowości. Tworzy intrygujące obiekty oklejone szczelnie papierowym dziełem, gdzie wśród załamań gubi się przynależny im rysunek, a swą formą przywodzą na pamięć kamienie ogrodu Ryōan-ji. Grafika, malarstwo, obiekty, instalacje, scenograficzna wręcz oprawa przestrzeni ekspozycyjnej; tym wszystkim z wielką wprawą zawiadują ręka, wyobraźnia i talent Autorki tego pokazu” – podkreśla Barczyńska.

„Wielkiej urody rozdziałem jej dokonań twórczych jest temat japońskiego kimona, któremu dedykuje się od lat. Ten typ ubioru ustalił się w kulturze Japonii już w okresie Heian (794–1185); noszony przez przedstawicieli arystokracji przyjął złożoną i wytworną formę. Jego prototypem było kosode – szata spodnia, na którą przedstawiciele sfer wyższych nakładali dwanaście delikatnych i powiewnych, bo wykonanych z jedwabiu, warstw wierzchnich.

Całą uwagę skupiano na zharmonizowaniu kolorystycznych relacji tego okrycia „na cebulkę”, które ujawniały się przy dekolcie, rękawach i u dołu kostiumu. Dopiero wiek XVII przyniósł kimono podobne do dzisiejszego, które zachwyca bogactwem barw i inwencją motywów dekoracyjnych. Ubiór w kształcie litery T, wykonywany niemal od początku zgodnie z przyjętymi zasadami kroju, stał się nośnym symbolem kraju, w którym przywiązanie do obowiązujących norm, bliskie jest sferze sacrum.

Banecka ma naturę niestrudzonego badacza, artysty poszukującego wciąż nowych dróg i rozwiązań, któremu nie wystarcza udeptywanie raz wytyczonych ścieżek. Nieustannie eksperymentuje z materiałami, formą, kolorem, zna charakterystykę papieru, który jest jej miłością pierwszą i niezmiennie świeżą. Pod palcami wyczuwa jego właściwości, gramaturę, elastyczność, sprężystość, podatność na łamliwość, ceni urodę jego faktur i barwny aspekt.

Jej kimona raz wykazują predylekcję do dekoracyjności, innym razem skłaniają się ku prostocie i syntezie form. Na płótnach demonstrują swój krój na kształt rozpostartych skrzydeł motyla, w innych utworach odrywają się od przypisanego im tła i przyjmują rolę obiektu pokrewnego kunsztowi origami. Zdobione stylizowanym ornamentem florystycznym i zoomorficznym, stają się zwiastunami szczęścia, długowieczności czy niezawodności w działaniu.

Wystawa prac Elżbiety Baneckiej w Galerii 72 uzmysławia jak kanon odległej nam estetyki przełożony na język współczesny nadal urzeka wyszukanym pięknem, ewokuje nastrój pełen liryzmu, powściągliwości, kontemplacji, tajemnicy, nigdy do końca nie rozwikłanej” – pisze Jagoda Barczyńska.

„Bilet do ogrodu w Kioto, który zainspirował autorkę do stworzenia serii prac prezentowanych na naszej wystawie to też zachęta do kontemplacji, zadumy, chwili refleksji. Zastosowany przez autorkę pigment w kolorze ultramaryny, kojarzony z poczuciem spokoju, idealnie dopełnia sugestię przestrzeni relaksującej i kojącej zarazem” – mówią organizatorzy wystawy.