JASNOWIDZE. Międzynarodowy konkurs na projekt ilustrowanej książki dla dzieci rozstrzygnięty

„Wydawało się, że spośród 554 nadesłanych na konkurs Jasnowidze graficznych narracji trudno będzie wybrać akurat tę jedyną, która wyróżniałaby się oryginalną formą plastyczną, mądrym przesłaniem i chwytała za serce. Ale kiedy trafiłem na „The Precious Poop” włoskiego twórcy Nicoli Venturiego, ucieszyłem się jak dziecko. Zawsze wierzę, że ciary na plecach wskazują mi właściwy wybór, choć tym razem towarzyszyła im obawa, że w gronie jurorów książka o kupie spodoba się tylko mnie. Jakaż była moja radość, kiedy okazało się, że decyzja o przyznaniu jej głównej nagrody zapadła niemal jednomyślnie.  

„Cenna kupa” nie jest, jak mogłoby się wydawać, kolejną pozycją na kontrowersyjny temat, których sporo znajdziemy na rynku wydawniczym. To historia chciwego człowieka, który zabiera żukom życiodajny nawóz i gromadzi go w pilnowanym przez uzbrojonych strażników stożku wulkanicznym, skazując owady na głód i bezdomność. Lekki, groteskowy styl ilustracji natychmiast wywołuje radość, ale opowiedziana historia ma w sobie powagę i siłę metafory. Jest zarazem uniwersalną opowieścią o zgubnych skutkach ludzkiej chciwości i całkiem współczesną satyrą na drapieżny kapitalizm, który uprzywilejowanym jednostkom pozwala wyzyskiwać słabszych. Znajdziemy tu również ważne wątki ekologiczne i troskę o biologiczną równowagę planety.

Okładka „The Precious Poop” z władcą siedzącym na ogromnej kupie jest zjadliwą krytyką współczesnego świata i antysystemową satyrą przywołującą wielkie literackie narracje: „Podróże Guliwera”, „Pinokia” czy „Opowieść wigilijną”. Finałowa eksplozja gówna uzdrawia świat i daje nadzieję na rewolucję, która przywróci naturalny porządek. Kocham tę książkę.

Tomasz Broda

Sentymentalna i urocza historia, która w ciepły sposób pokazuje prostotę życia w zgodzie z własnym sercem. Opowiada o małym misiu, który szuka nudnego zajęcia, żeby się zmęczyć i zasnąć. Jednak praca, która miała go uśpić, przeradza się w prawdziwą przygodę. Właściciel tytułowego szaliczka, choć nie jest żadnym superbohaterem, dzięki odruchowi serca zdobywa naszą sympatię.

Lekka kreska i swobodna malarska plama, urzekający, pozornie dziecięcy styl ilustracji doskonale oddaje nastroje i emocje. Wyważona kolorystyka wzmacnia skupienie na głównych elementach graficznych. Autorka umiejętnie operuje różnymi skalami i perspektywami. W dobie przestylizowanych książek-zabawek i powszechnego przebodźcowania ta lekka i prosta książka bezpretensjonalnie opowiada o empatii i trosce o innych.

Andrij Łesiw

„Acorns” to gęsta, mistrzowsko narysowana opowieść wizualna o utracie korzeni, przymusowej emigracji i osobistych trudnościach na drodze do znalezienia nowego miejsca do życia. 

Autorka prowadzi nas przez nią z niezwykłą pewnością stylistyczną, wielką żywiołowością, lekkością, filmowym rozmachem i dbałością o szczegóły. Stajemy się świadkami baśniowej podróży Muchomora, który pozbawiony swojego naturalnego środowiska przemierza świat w poszukiwaniu nowego domu.

Niesamowite, jak to graficzne arcydzieło, zredukowane niemal całkowicie do czerni, bieli i czerwieni, potrafi nas oczarować i wzbudzić empatię. Obrazy mówią tu więcej niż zdołają powiedzieć słowa: „Acorns” opiera się wyłącznie na ilustracji. Historia jest metaforyczna i zdaje się wypływać prosto z serca autorki, której biogram jest znaczącym i integralnym elementem książki. Ukazując kulisy opowieści, jest on wyraźnym sygnałem, z jak aktualnym i ważnym tematem mamy do czynienia.

Aleksandra Cieślak

Jury wydawnicze (Ewa Stiasny, Jadwiga Jędryas, Maciej Byliniak) piątej edycji konkursu Jasnowidze jednogłośnie przyznało jedną nagrodę główną w postaci wydania książki.

Projekt ten zaintrygował nas niczym latający spodek. Można by uwierzyć, że faktycznie przyleciał do nas z planety Gla w gwiazdozbiorze Pi. To stamtąd przybywają na Ziemię jego bohaterowie, trzej kosmici – pracownicy międzygalaktycznego biura podróży. Poszukują tu pomysłów na nową spektakularną wycieczkę dla kosmicznych turystów. A ponieważ patrzą na naszą planetę w sposób zupełnie inny niż my, efektem ich wizyty jest kompletnie nieziemska i zaskakująca oferta. 

Projekt urzekł nas poczuciem humoru, poziomem graficznym i wyrazistym stylem wizualnym: komunikatywnym, a przy tym pełnym charakteru i niepodążającym za dominującymi trendami ilustratorskimi. Siły wyrazu dodaje mu dyscyplina kolorystyczna – chłód dominującej szarości przełamywany jest jedynie pojedynczymi akcentami mocnych fluorescencyjnych barw. Precyzyjne cieniowanie nadaje fantastycznym kształtom zrodzonym w wyobraźni autorki niezwykłą plastyczność. Połączenie tych jakości stwarza intrygujący efekt. Nawet sceny rozgrywające się na Ziemi wyglądają tu jak obrazy z obcej planety.  

Siłą projektu jest nienachalny dowcip obecny zarówno w każdej z konkursowych rozkładówek, jak i w ich sekwencji. Wizualna inwencja twórczyni oraz sprawność, z jaką buduje żart i anegdotę za pomocą obrazów, sprawiły, że musieliśmy dostrzec w tej pracy materiał na kosmicznie udaną książkę. Wierzymy, że dostarczy ona czytelnikom świetnej rozrywki i poruszy ich wyobraźnię. Towarzyszenie autorce w kolejnych etapach tej międzyplanetarnej podróży będzie dla nas intrygującą przygodą.   

Pierwsze wyróżnienie otrzymuje„Chwilka z krzesłami” Julii Bardziejewskiej (Polska): zabawna i świetnie narysowana książka obrazkowa o małpie Chwilce, która poszukuje idealnego krzesła do wypoczynku po męczącym dniu. Każde z napotkanych przez nią krzeseł okazuje się oryginalne, nietypowe i… nieodpowiednie dla bohaterki, czego dowiadujemy się z kolejnych absurdalnych scenek. Atutem tego projektu jest jednak nie tylko dowcip, lecz także wartość edukacyjna. Krzesła, do których przymierza się Chwilka, nie są bowiem przypadkowe – to ikony polskiego dizajnu XX i XXI wieku. Śledząc fantazyjne perypetie bohaterki, czytelnicy niepostrzeżenie oswajają się z historią wzornictwa przemysłowego.  

Drugie równorzędne wyróżnienie otrzymuje projekt pt. „Acorns” (Żołędzie) Maryny Zhvirblii (Litwa). Ta obszerna książka obrazkowa bez słów opowiada o muchomorze zmuszonym do poszukiwania nowego miejsca na ziemi. Gdy dąbrowa, w której rośnie, zostaje niespodziewanie ścięta, zrozpaczony bohater rusza w nieznane. Po długiej podróży trafia do Warszawy, w której zmaga się z samotnością i poczuciem niedopasowania. Jednak w końcu, po długim czasie, znów zaczyna dostrzegać jasną stronę życia. 

Projekt zrobił na nas wrażenie zaskakującym, ale i przekonującym ujęciem ważnego i aktualnego tematu przymusowej emigracji. Widzimy w nim także wiele graficznej jakości: umiejętność opowiadania historii rysunkiem w sposób niemal kinematograficzny, inteligentną zabawę z architekturą książki i trafnie znalezioną formę opartą na wykorzystaniu dwóch kolorów: czerni i czerwieni. Choć książka porusza poważny temat, nie brakuje w niej poczucia humoru – wystarczy przywołać Warszawę ukazaną jako miasto owadów, w którym biedronki robią zakupy w Biedronce. Można co prawda zastanawiać się, czy treść i wymowa tej opowieści nie będą w pełni czytelne raczej dla dorosłego niż dziecięcego odbiorcy, jednak nie mamy wątpliwości, że jest to projekt zasługujący na wyróżnienie. 

Trzecie równorzędne wyróżnienie przyznaliśmy projektowi „Aline’s Song”, którego autorką jest Saara Maria Vallineva z Finlandii. To książka obrazkowa o Alinie, owadzicy o bezbarwnych, przejrzystych skrzydłach, która zazdrości motylom ich wspaniałych kolorów. Załamana i przekonana o własnej brzydocie schodzi pod ziemię, gdzie spotyka cykady ćwiczące do koncertu, który mają wykonać po wyjściu na powierzchnię. A potem trafia jeszcze głębiej, do tajemniczego źródła, dzięki któremu dostrzeże własną wartość i znów wzbije się w powietrze. 

Projekt ten zwrócił naszą uwagę swym wyrazistym charakterem plastycznym. Autorka nie boi się brudów, niewymuskanych, surowych kształtów, faktury farby i ciężkich, ziemistych barw. Dzięki temu jej ilustracje zyskują niepowtarzalny charakter, oryginalny wdzięk i siłę wyrazu, która znakomicie współgra z treścią. Punkty zwrotne historii znajdują odzwierciedlenie w zmieniającej się kolorystyce: od początkowej feerii barw, poprzez ciężkie brązy i czerń, do lekkości błękitu nieba. Atutem książki jest także prosta, choć nieoczywista, a przez to skłaniająca do interpretacji symbolika. Wszystko to składa się na całość, obok której nie sposób przejść obojętnie.