O Akademii

ASP w Warszawie kontynuuje tradycje dwóch ośrodków kształcenia artystycznego – tzw. Malarni Królewskiej Marcello Bacciarellego z II połowy XVIII wieku oraz powstałej w 1904 roku z inicjatywy społecznej Warszawskiej Szkoły Sztuk Pięknych. Jako państwowa szkoła wyższa działa od 1923, a status akademii otrzymała w 1932.

Uczelnia prowadzi działalność naukowo-badawczą i artystyczną w dyscyplinie sztuki plastyczne i konserwacja dzieł sztuki w oparciu o Ustawę z dnia 20 lipca 2018 roku – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce oraz Statut Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie z dnia 28 maja 2019 roku z późniejszymi zmianami. W wyniku ewaluacji jakości działalności naukowej za lata 2017–2021 decyzją Ministra Edukacji i Nauki z dnia 14 lutego 2023 roku stołeczna ASP otrzymała kategorię A.

Akademia posiada uprawnienia do nadawania stopni doktora i doktora habilitowanego, a od 2019 roku prowadzi Szkołę Doktorską. Co roku w ramach programów Unii Europejskiej: Tempus, Lifelong Learning Programme, Erasmus+ gości studentów z zagranicy. Uczelnia prowadzi rozbudowaną współpracę międzynarodową z 130 uczelniami na świecie, m.in. Lwowską Narodową Akademią Sztuki, Akademią Sztuk Pięknych i Wzornictwa Bezalel w Jerozolimie oraz z mieszczącym się w Seulu Koreańskim Narodowym Uniwersytetem Sztuk. Należy do ELIA (European League of Institutes of the Arts) – jednej z pierwszych w Europie organizacji skupiających uczelnie i instytucje działające w obszarze edukacji artystycznej, do stowarzyszenia Cumulus (International Association of Universities and Colleges of Art, Design and Media) oraz do sieci europejskich szkół konserwatorskich ENCoRE (European Network for Conservation-Restoration Education).

Tym, co wyróżnia ASP w Warszawie, jest współistnienie w jej obszarze dwóch silnych tendencji twórczych – poszukiwań czysto artystycznych oraz projektowych i utylitarnych. Akademia zawsze dostrzegała konieczność koegzystencji obu tych nurtów, widoczną zarówno w dokonaniach najwybitniejszych profesorów, jak i studentów dopiero rozpoczynających poszukiwania własnej ścieżki artystycznej.

Dobrym tego odzwierciedleniem była koncepcja zorganizowanej w Zachęcie – Narodowej Galerii Sztuki z okazji 100-lecia stołecznej ASP w Warszawie wystawy „Powinność i bunt. Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie 1944–2004”, gdzie trafnie określona została opozycja postaw artystycznych – konieczność wypełniania przez artystę utylitarnych powinności i oczekiwań w obszarze sztuki skierowanej do współczesnego społeczeństwem, zderzona z postulatem poszukiwań czysto artystycznych, postawą buntu, ideą wolności i potrzebą łamania ograniczeń i zakazów.

Współczesna Akademia otrzymała w spuściźnie najbardziej nowatorskie nurty, spory, dyskusje i spektrum postaw twórczych. Jej tożsamość kształtował zarówno dorobek Bractwa Św. Łukasza, Rytu czy Ładu, jak i zaskakująca wizyta w 1927 roku Kazimierza Malewicza – twórcy awangardy i jednego z największych artystów XX wieku. Bunt i sprzeciw nacechowały działalność artystów Arsenału, Gruppy, a w ostatnich dziesięcioleciach – Kowalni.

Akademię tworzą znakomici artyści, którzy zyskali międzynarodowe uznanie, jak Mirosław Bałka, Jarosław Modzelewski czy Ewa Braun. Dydaktycy i absolwenci uczelni są laureatami prestiżowych nagród jak Paszporty POLITYKI – jednego z najważniejszych wyróżnień w świecie kultury w Polsce. Wśród laureatów w kategorii sztuk wizualnych znaleźli się liczni absolwenci i wykładowcy związani z warszawską ASP: Mirosław Bałka, Wojciech Bąkowski, Tymek Borowski, Weronika Gęsicka, Aneta Grzeszykowska, Katarzyna Józefowicz, Katarzyna Kozyra, Zofia Kulik, Diana Lelonek, Jarosław Modzelewski, Karol Radziszewski, Jana Shostak, Agata Słowak, Mikołaj Sobczak, Leon Tarasewicz.

Projektanci związani z Akademią znaleźli się w gronie laureatów prestiżowych nagród branżowych takich jak Red Dot Design Award, iF Design Award, Dobry Wzór. Szczególnie ciekawą i znaczącą rolę w obszarze architektury odegrał pracujący w ASP w Warszawie oraz na Harvard University (USA) Jerzy Sołtan, współpracownik i kolega znakomitego, szwajcarskiego architekta Le Corbusiera.

Uczelnia prowadzi działalność wydawniczą – publikuje liczne monografie naukowe, albumy i katalogi wystaw. Wiele z nich zostało nagrodzonych w kolejnych edycjach konkursu Polskiego Towarzystwa Wydawców Książek „Najpiękniejsze Książki Roku”.

Od 1947 roku siedzibą ASP w Warszawie jest położony przy Trakcie Królewskim (Krakowskie Przedmieście 5) XVIII-wieczny Pałac Czapskich, który w 2021 roku został zrewitalizowany dzięki dofinansowaniu z unijnego Programu Infrastruktura i Środowisko 2014–2020. Dziś funkcjonuje jako nowoczesne centrum wydarzeń kulturalnych, w którym mieszczą się m.in. Galeria Salon Akademii, Galeria -1, Muzeum Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie oraz Biblioteka Główna. Od 2018 roku w Pałacu Czapskich odbywa się prestiżowe Międzynarodowe Biennale Plakatu w Warszawie oraz coroczna wystawa „UpComing. Wybrane Dyplomy Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie”.

W 2018 roku najstarsze i jedno z najbardziej znaczących i rozpoznawalnych na świecie wydarzeń artystycznych dedykowanych plakatowi, powróciło do stołecznej Akademii Sztuk Pięknych, gdzie narodziła się idea konfrontacji światowych osiągnięć w dziedzinie projektowania plakatu.

Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie odegrała ważna rolę w rozwoju sztuki plakatu, nieprzypadkowo z jej środowiska wywodzi się większość reprezentantów tak zwanej polskiej szkoły plakatu. Pomysłodawcą przeglądu światowego plakatu w formie biennale był związany z Akademią Eryk Lipiński, a promotorem i wieloletnim organizatorem wydarzenia – prof. Józef Mroszczak. Z wydarzeniem silnie kojarzony jest także prof. Henryk Tomaszewski. Od 1990 roku w organizację biennale jest zaangażowany prof. Lech Majewski, obecnie Prezydent MBP w Warszawie.

W 1766 roku na prośbę króla Stanisława Augusta Poniatowskiego pracujący na dworze królewskim włoski malarz Marcello Bacciarelli przygotował generalną koncepcję Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie i treść edyktu królewskiego o jej powołaniu. Uczelnia, choć nie została ustanowiona formalnie, istniała w projektach i koncepcjach, korespondencji królewskiej, rachunkach i kosztorysach, opisach, a nawet na rysunkach architektonicznych. Zapleczem artystycznym projektowanej Akademii były funkcjonujące: Skulptornia, Muzeum, Gabinet Rycin oraz Malarnia Królewska – mieszcząca się na Zamku Królewskim szkoła malarstwa, którą tradycyjnie nazywano Akademią, a Bacciarellego tytułowano jej dyrektorem.

W rezultacie działalności Malarni osiągnięto cel, do którego dąży każda zinstytucjonalizowana szkoła – wychowano uczniów, którzy stali się cenionymi rodzimymi artystami: Michała Dollingera, Jakuba Kubickiego, Mateusza Tokarskiego, Ferdynanda Pincka, Józefa Walla oraz artystkę-malarkę Annę Rajecką[1].

[1] Zob. Jolanta Talbierska, „Powołanie Akademii Sztuk Pięknych – niespełniona idee fixe Stanisława Augusta i rola królewskiego Gabinetu Rycin” w: „Bacciarelli. Studia o malarzu królewskim, dyrektorze, nauczycielu, opiekunie sztuk”, red. Andrzej Pieńkos, Instytut Historii Sztuki Uniwersytetu Warszawskiego i Muzeum Łazienki Królewskie, Warszawa 2018.

Historia warszawskiego szkolnictwa artystycznego liczona jest od czasu podjęcia przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego decyzji o utworzeniu Akademii oraz powstania infrastruktury uczelni, zwłaszcza Malarni. Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie jest spadkobierczynią tych tradycji.

Przyjmuje się, że do historii uczelni wlicza się wszystkie formy szkolnictwa artystycznego w Warszawie w całym okresie utraty niepodległości przez Polskę, których działalność była zakazywana lub ograniczana przez władze carskie, czyli: Oddział Sztuk Pięknych – którego honorowym dziekanem był Bacciarelli – przy Uniwersytecie Warszawskim na początku XIX wieku (zlikwidowany po upadku powstania listopadowego); istniejąca od 1844 roku przy Gimnazjum Realnym Szkoła Sztuk Pięknych prowadzona przez Aleksandra Kokulara i Jana Feliksa Piwarskiego; powstała po powstaniu styczniowym Klasa Rysunkowa popularnie zwana Szkołą Gersona oraz powołana w 1904 Warszawska Szkoła Sztuk Pięknych. W 1923 roku została upaństwowiona i zmieniła nazwę na Szkołę Sztuk Pięknych. Miano Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie otrzymała w 1932, nawiązując tym samym do królewskiej idei z drugiej połowy XVIII wieku powołania uczelni artystycznej.