„Phoenix Mantra”. Wystawa Ewy Marii Śmigielskiej w Otwartej Kolonii na Woli

Z jednej strony są to emblematy kultury Dalekiego Wschodu, obiekty nawiązujące do duchowej przemiany, z drugiej zaś surowe, chłodne materiały, kojarzone z estetyką współczesnych miast (połyskujące lustra, świecące neony, wibrujące blachy). Synkretyzm kulturowy i formalny to znak rozpoznawczy twórczości artystki, wyrastający jednak często z ducha krytyki postkolonialnej.

Te międzyobszarowe poszukiwania mają zawsze określone ramy, które wyznacza zastana przestrzeń oraz jej konteksty. Nie inaczej jest w przypadku instalacji „Phoenix Mantra”, która pierwotnie zaaranżowana została w kameralnej, chłonącej dźwięki miasta galerii warszawskiego kolektywu Inne Towarzystwo w 2023 roku.

Rodowód tej instalacji łączyć należy z projektem „Follow the Dragon” (2021) – monumentalną rzeźbą performatywną zaprezentowaną w Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku. Artystka nawiązywała w niej do mitologii i kultury chińskiej, której motywy przetwarzała za pomocą form plastycznych, elementów akustycznych i działań o charakterze partycypacyjnym.

 Tym razem „Phoenix Mantra” zaistnieje w zupełnie nowej przestrzeni miejskiej – w Otwartej Kolonii na Woli, zlokalizowanej na terenie najstarszego osiedla mieszkaniowego w Warszawie. Ewa Maria Śmigielska nawiązuje zarówno do specyfiki, jak i historii tego miejsca – poprzez swoją interwencję audiowizualną łączy przeszłość z teraźniejszością, wydobywa wspólnotowy wymiar dawnej Kolonii Wawelberga, jednocześnie stwarza warunki dla uniwersalnej opowieści o przemianie i odrodzeniu.

Artystka przekształca zastaną przestrzeń, w której rozpoznajemy kolejne etapy rytuału – procesu, który prowadzić ma do duchowej odnowy, do odrodzenia się tytułowego Feniksa. Co ważne, do udziału w tym procesie zaproszony zostaje widz. To on staje się uczestnikiem i współtwórcą wykreowanych znaczeń. Jego emocje, afekty, doświadczenia mogą znaleźć odbicie w spopielonych Feniksach – rytuale, polegającym na spaleniu własnego bólu, cierpienia, niechcianych wspomnień. Mogą też przenieść się w sferę ukojenia i wyciszenia, która staje się efektem osadzenia rzeźb w konkretnym środowisku audialnym.

„Phoenix Mantra” to instalacja dźwiękowa. Jej integralnym elementem jest muzyka Wojtka Blecharza. Zainstalowane w różnych obiektach rzeźbiarskich głośniki oraz docierające z nich kompozycje pomagają przeprowadzić widza przez proces osobistej, duchowo-sensualnej wędrówki. Muzyczne wibracje, które odczuwamy w zaadaptowanej przez artystkę przestrzeni, można postrzegać jako kumulującą się energię, zapowiedź nadchodzących zmian, można też odnaleźć w nich własną mantrę i stan równowagi.

„Wybór Kolonii Wawelberga jako miejsca wystawy nie jest przypadkowy. To osiedle, które podobnie jak tytułowy Fenix, odrodziło się faktycznie z popiołów – 80 lat po pożarze i wymordowaniu mieszkańców przez Niemców w pierwszych dniach Powstania Warszawskiego. Po 120 latach od wybudowania kolonii powróciła w to miejsce nowa energia, która z jednej strony pobudziła społeczną aktywność, a z drugiej przyniosła oczekiwaną od lat renowację budynków osiedla. To także czas otwarcia ważnego centrum kultury na Woli, jakim jest obecnie Otwarta Kolonia.

“Phoenix Mantra” to opowieść o oczyszczeniu i odrodzeniu, którą uruchamiamy w 180. rocznicę urodzin Hipolita Wawelberga, fundatora i pomysłodawcy tego wyjątkowego osiedla i projektu społecznego. Instalacja nie tylko w symboliczny sposób nawiązuje do ducha dawnej kolonii, ale także projektuje wielowymiarową przestrzeń spotkania, w zgodzie z elementami filozofii Dalekiego Wschodu i zasadami feng shui”.  Ewa i Andrzej Chybowscy, Stowarzyszenie Mieszkańców i Przyjaciół Kolonii Wawelberga