„A teraz fotografia”. Wystawa fotografii ze zbiorów Muzeum Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, Pałac Czapskich, 11.10.2024 – 30.03.2025. Identyfikacja wizualna: Jakub Mazurkiewicz
Od 11 października 2024 do 30 marca 2025 w Pałacu Czapskich będzie prezentowana wystawa fotografii ze zbiorów Muzeum Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie – „A teraz fotografia”. Wśród prezentowanych prac znajdą się zarówno powstałe od lat 30. XX wieku po XXI wiek fotografie artystyczne, jak i archiwalne – dotyczące życia uczelni oraz Warszawy. Po raz pierwszy szerokiej publiczności zostaną pokazane fotografie stanowiące istotną część zbiorów Muzeum ASP w Warszawie.
Łukasz Madejski, Wystawa Krzysztofa Bednarskiego, „Moby Dick” w górnych salach Muzeum ASP, 1987
Fotografia towarzyszyła życiu uczelni utrwalając zarówno sam proces dydaktyczny, jak i codzienne jej funkcjonowanie. Funkcji reporterskiej i dokumentacyjnej tego medium zawdzięczamy możliwość kontaktu z przeszłością i budowanie poczucia ciągłości, co ilustrują – eksponowane w przedsionku wystawy – zespoły zdjęć Stefana Nargiełły i Antoniny Garnuszewskiej, dokumentujące życie artystyczne uczelni od lat 50. po 70.
Archiwum Antoniny Garnuszewskiej
W zbiorach Muzeum ASP znajduje się archiwum zdjęć autorstwa fotografki Antoniny Garnuszewskiej (1919-2018; od 1958 członkini Związku Polskich Artystów Fotografików (ZPAF), która w latach 1961–1979 była zatrudniona w pracowni fotograficznej Wydziału Grafiki.
Zdjęcia te dokumentują działalność pracowni wszystkich wydziałów warszawskiej ASP, życie uczelni, w tym liczne plenery w Janowie Podlaskim, Skokach czy Orońsku oraz działania studenckie przy Krakowskim Przedmieściu. Z tego zbioru na wystawie prezentowane są, pochodzące głównie z lat 70. XX w., portrety wybranych postaci warszawskiej ASP – wykładowców, profesorów i rektorów.
Stefan Nargiełło, Występ chóru ASP z okazji IV Światowego Festiwalu Młodzieży, 1953
Otwórz okno dialogowe, slajd numer: 2
Stefan Nargiełło (1930-2013) studiował na Wydziale Malarstwa w latach 1951–1957 (dyplom w pracowni Eugeniusza Eibischa). Zdobyte wcześniej w warszawskim Liceum Fotograficznym zainteresowania i umiejętności artysty zaowocowały reporterskimi fotografiami z życia studenckiego lat 50.
Pokazują one sytuacje specyficzne dla czasów stalinowskich, np. przygotowania wielkich kukieł dla Cyrku „Trumanillo” (od nazwiska ówczesnego prezydenta USA, Harry’ego Trumana), prezentującego karykatury politycznych przeciwników komunizmu podczas pochodu pierwszomajowego czy praktyki studenckie przy wykopkach buraków cukrowych.
Nargiełło uwiecznił również wydarzenia sportowe i turystyczne, a także Bale Gałganiarzy, dające ujście studenckiej fantazji oraz koncerty chóru akademickiego. Fotografował, ponadto, zdarzenia istotne dla przywracania do życia architektury obecnego głównego kampusu Akademii, na przykład ustawienie orłów na bramie w 1952 roku.
„A teraz fotografia”
Autor nieznany, Wystawa doroczna w gmachu przy Wybrzeżu Kościuszkowskim, lata 30. XX w.
Wystawa „A teraz fotografia” obejmuje dwie sale. W pierwszej znajdują się fotografie przedwojenne oraz te z kilkudziesięciu powojennych lat działania rozmaitych pracowni, w tym tych nastawionych na traktowanie tego medium jako wypowiedzi artystycznej.
W powojennej Akademii fotografia zyskiwała coraz ważniejszą rolę, począwszy od lat 50. XX wieku aż po czasy współczesne. Zbiory Muzeum w znacznym stopniu odzwierciedlają ten proces.
Przedwojenna Akademia
Antoni Łyżwański, „Tadeusz Pruszkowski w samochodzie”, 1930, odbitka wykonana w pracowni Photo-Plat
W zbiorach Muzeum ASP przedwojenną fotografię reprezentuje zespół szklanych negatywów, dokumentujących doroczne wystawy studenckie lat 20. i 30. XX w., zachowane fragmentarycznie albumy poszczególnych pracowni, a także prywatne archiwum Stanisława Sikory (1911-2000) oraz zespół prac Antoniego Łyżwańskiego (1904-1972).
Antoni Łyżwański (student w latach 1924-30, po wojnie profesor ASP, a także współzałożyciel Polskiego Związku Fotografików w 1947) jest autorem zarówno fotografii artystycznych – np. luministycznej fotografii „Zakonnik w celi klasztornej” – jak i dokumentujących życie uczelni; w tym portretowych, o rysie psychologicznym jak „Tadeusz Pruszkowski w samochodzie” czy „Autoportret”.
Eksperymenty fotograficzne lat 50.
Leszek Hołdanowicz, „Kompozycja”, praca studencka z pracowni Wojciecha Zamecznika, 1961/62
Z eksperymentów fotograficznych lat 50. pokazujemy prace Oskara Hansena i Jerzego Sołtana, a przede wszystkim Andrzeja Jana Wróblewskiego. Charakter zbiorów uczelnianej kolekcji pozwala na obszerną prezentację prac studenckich.
Na wystawie są prezentowane zachowane fotografie z pracowni Tadeusza Jodłowskiego czy Wojciecha Zamecznika, którym fotografia służyła jako dopełnienie lub inspiracja dla kompozycji graficznej.
Archiwa pracowni Jerzego Jarnuszkiewicza, Oskara Hansena czy Grzegorza Kowalskiego, pokazują proces odchodzenia od rzeźby materiałowej w kierunku medium bliższego współczesności – fotografii. Prezentujemy prace z różnych etapów edukacji przyszłych znanych artystów. Wielu z nich używało fotografii w swojej dalszej pracy twórczej.
Fotografia stała się istotnym medium w czasie współpracy artystycznej Oskara Hansena (1922–2005) i Jerzego Sołtana (1913–2005) w połowie lat 50. Fotografowali swoje rzeźby w specyficznych perspektywach, uzyskując w ten sposób efekt monumentalizacji.
Hansen wcielał fotografie w prezentacje swoich projektów, na przykład Pomnika-Drogi w Auschwitz-Birkenau (1958), gdzie posłużył się fotografiami Edmunda Kupieckiego (którego uznał za równorzędnego autora pracy).
Andrzej J. Wróblewski
Andrzej Jan Wróblewski, „Maska” (zdjęcie pluskwy kwiatowej), 1958
Otwórz okno dialogowe, slajd numer: 1
Andrzej Jan Wróblewski, „Słoń” (fragment pomnika Marka Aureliusza), 1958
Otwórz okno dialogowe, slajd numer: 2
Również Andrzej J. Wróblewski (ur. 1934), od połowy lat 50. posługiwał się aparatem fotograficznym jako narzędziem dopełniającym warsztat rzeźbiarski. Śledzenie związków sztuki i natury stało się ważnym motywem w jego twórczości.
W 1956 roku stworzył cykl „Skojarzenia”, na który składały się fotografie dwojakiego rodzaju: ukazujące zauważone w naturze niezwykłe kształty przywodzące na myśl formy z obszaru kultury oraz zdjęcia powstałe w wyniku niekonwencjonalnego użycia medium fotograficznego – zaburzenia kolejności obróbki materiałów światłoczułych czy eksperymentowania z negatywem.
W 1971 Wróblewski wraz z Andrzejem Latosem opracowali – w ramach V Sympozjum Złotego Grona w Zielonej Górze – wystawę „Zmienność widzenia natury w sztuce”. Myślą przewodnią wystawy skupionej na pięciu wątkach tematycznych (słońce, niebo/ziemia, człowiek, zwierzę, drzewo) stało się ukazanie przykładów wziętych z natury w kontekście sposobów interpretowania danego zjawiska przez artystów w różnych okresach historycznych.
Działająca w latach 1971–1981 przy Krakowskim Przedmieściu 24 w Warszawie Galeria Repassage była organizacyjnie związana z Uniwersytetem Warszawskim, personalnie z Akademią Sztuk Pięknych, ideowo z neoawangardą i kontrkulturą – studencka, autorska, niezależna, offowa. Galeria kilkukrotnie zmieniała nazwę. Została zamknięta 13 grudnia 1981 roku.
W 1975 roku Wiktor Gutt i Waldemar Raniszewski zaprezentowali tam „Krakowskie Przedmieście – studium zapisu fotograficznego”. Ściany galerii zostały pokryte fotografiami ulicy tak, by odbiorca mógł swobodnie manipulować ich układem.
Na wystawie „A teraz fotografia” można zobaczyć relację z akcji Krzysztofa Junga, polegającej na oplątywaniu nicią osób, przedmiotów, przestrzeni. Działanie „Miłość – ona, on, ja i nici” artysta przeprowadził trzykrotnie. Prezentowana na wystawie dokumentacja, wykonana przez Grzegorza Kowalskiego, pochodzi z pierwszego pokazu.
Zintegrowana hansenowska dydaktyka
Wystawa doroczna w pracowni Oskara Hansena, koniec lat 50. XX w. Autor nieznany.
Otwórz okno dialogowe, slajd numer: 1
„Konstrukcja”, lata 50. XX w. praca studencka, pracownia Oskara Hansena. Autor nieznany.
Otwórz okno dialogowe, slajd numer: 2
Oskar Hansen prowadził własną pracownię na Wydziale Rzeźby ASP w Warszawie w latach 1955-1981 (do 1970 roku jako Pracownia Kompozycji Brył i Płaszczyzn, następnie Pracownia Struktur Wizualnych).
Choć wymagał dokumentacji zadawanych ćwiczeń, fotografia nie była przez niego traktowana jako osobne medium. Warsztat fotograficzno-rzeźbiarski był częścią zintegrowanej hansenowskiej dydaktyki. W pracowni fotografowali studenci, sam prowadzący; zdjęcia wykonywali także profesjonaliści np. Edmund Kupiecki czy Marek Holzmann.
Pracownia Jerzego Jarnuszkiewicza
Autor nieznany, Wystawa prac dyplomowych w pracowni Jerzego Jarnuszkiewicza, 1963
Otwórz okno dialogowe, slajd numer: 1
Karol Broniatowski, „Figury gazetowe”, 1970, praca dyplomowa, pracownia Jerzego Jarnuszkiewicza
Otwórz okno dialogowe, slajd numer: 2
Pracownia Jerzego Jarnuszkiewicza na Wydziale Rzeźby warszawskiej ASP działała w latach 1954–1985. Asystentem artysty w okresie 1968-1980 był Grzegorz Kowalski. Program kształcenia u Jarnuszkiewicza wykraczał poza tradycyjne rozumienie rzeźby. Medium fotografii było w pracowni obecne od samego jej początku, pełniąc nie tylko funkcję dokumentacyjną, stając się samodzielną formą wypowiedzi artystycznej.
Rzeźby dla pracowni Jarnuszkiewicza fotografowali mi.in. Marek Holzmann, Eustachy Kossakowski, jak i sami studenci – Barbara Falender, Zofia Kulik, Karol Broniatowski, Przemysław Kwiek, Jan Stanisław Wojciechowski. Pod koniec lat 50. z inicjatywy studentów powstała ciemnia fotograficzna.
Znajdujące się w zbiorach Muzeum ASP w Warszawie archiwum pracowni Jerzego Jarnuszkiewicza obejmuje ponad 2500 zdjęć. Obszerny zbiór reprezentują na wystawie wybrane prace studenckie oraz dyplomowe z lat 60. i 70., w tym eksponowany po raz pierwszy dyplom Henryka Morela „Wpływ skojarzeń na reakcje emocjonalne” (1963).
Pracownia Grzegorza Kowalskiego
Eliza Kubarska, „Akt. Subiektywne studium ciała ludzkiego”, 2001, praca studencka, pracownia Grzegorza Kowalskiego
Pracownia Technik Fotograficznych powstała w 1979 na Wydziale Rzeźby. Zajęcia prowadził Grzegorz Kowalski, kierownictwo objęła Maria Prosowska, która zajęła się stroną techniczną kształcenia studentów. Grzegorz Kowalski w 1985 przejął Pracownię Rzeźby Jerzego Jarnuszkiewicza, w której wcześniej był asystentem. Kontynuował i rozwijał w niej niemimetyczną koncepcję rzeźby swojego profesora, wzbogaconą o elementy dydaktyki Oskara Hansena. Jego studentów obowiązywał kurs fotografii, którą uznał za kluczową dla swojego nauczania.
Na wystawie można zobaczyć prace studenckie z lat 1989-2009 Macieja Aleksandrowicza, Pawła Althamera, Łukasza Koseli, Elizy Kubarskiej, Kingi Smacznej i Jakuba Wesołowskiego.
W latach 90. fotografia stała się głównym medium pracowni rzeźby, dla której używano utworzonego od nazwiska prowadzącego przydomku „Kowalnia”, podkreślając jej formujący wpływ na grupę absolwentów istotnych dla polskiej sztuki krytycznej.
Z tego okresu pokazujemy dyplom Moniki Mamzety Zielińskiej Androgyne – Gyneandros. Od 2001 pracownia Kowalskiego zmieniła nazwę na Pracownię Przestrzeni Audiowizualnej.
Zakłady Artystyczno-Badawcze: interdyscyplinarna pracownia architektoniczna
Druga sala wystawy „A teraz fotografia” jest poświęcona zdjęciom dokumentującym warszawskie realizacje Zakładów Artystyczno-Badawczych (ZAB). Zakłady powstały w 1954 roku z inicjatywy Jerzego Sołtana i ówczesnego rektora ASP w Warszawie – Mariana Wnuka jako interdyscyplinarna pracownia architektoniczna.
Spośród bogatego archiwum Zakładów na wystawę „A teraz fotografia” wybrano realizacje warszawskie z lat 50. i 60. XX wieku, pokazujące pierwotny wygląd obiektów, które uległy całkowitemu lub częściowemu zniszczeniu. Znajdują się wśród nich projekty już ikoniczne, takie jak Bar „Wenecja” na Woli, wnętrza Dworca Śródmieście, zespół sportowy SKS „Warszawianka”, a także te mniej znane – Hotel „Klonowa” czy Bar i Restauracja „Na Kępie”.
W ZAB przykładano wagę do dokumentacji fotograficznej projektów, zlecając jej wykonanie wybitnym polskim fotografom, członkom ZPAP. Na wystawie można zobaczyć prace Adama Kaczkowskiego (1917–1995), Marka Holzmana (1919–1982), Zbyszka Siemaszki (1925–2015), Zbigniewa Kapuścika (ur. 1927) i absolwenta Wydziału Architektury Wnętrz warszawskiej ASP – Jana Fleischanna (1940–2019). Niekiedy obiekty fotografowali sami architekci, czego przykładem są fotografie Jerzego Sołtana z terenów „Warszawianki”.
Zbigniew Kapuścik, Bar "Wenecja", 1963 (projekt Jerzy Sołtan, Zbigniew Ihnatowicz z zespołem)
Otwórz okno dialogowe, slajd numer: 1
Zbigniew Kapuścik, Zespół sportowy SKS „Warszawianka”, 1962 (projekt Jerzy Sołtan, Zbigniew Ihnatowicz z zespołem)
Otwórz okno dialogowe, slajd numer: 2
Zbyszko Siemaszko, Wnętrza Dworca "Śródmieście", 1963 (projekt Jerzy Sołtan, Zbigniew Ihnatowicz z zespołem)
Otwórz okno dialogowe, slajd numer: 3
Adam Kaczkowski, Upamiętnienie terenu byłego więzienia "Pawiak", 1965
Otwórz okno dialogowe, slajd numer: 4
Zbyszko Siemaszko, Zespół Sportowy SKS „Warszawianka”,1963 (projekt Jerzy Sołtan, Zbigniew Ihnatowicz z zespołem)
Otwórz okno dialogowe, slajd numer: 5
Autorki i autorzy prezentowanych na wystawie fotografii
Maciej Aleksandrowicz, Paweł Althamer, Zofia Biziuk-Kozłowska, Karol Broniatowski, Krystian Burda, Julia Burska, Małgorzata Bursztynowicz, Emil Cieślar, Joanna Dulęba, Barbara Falender, Jan Fleischmann, Antonina Garnuszewska, Krzysztof Gińko, Waldemar Gorlewski, Andrzej Goryński, Henryk Gostyński, Katarzyna Górna, Wiktor Gutt, Oskar Hansen, Wojciech Holnicki-Szulc, Marek Holzman, Leszek Hołdanowicz, Wiesław Hudon, Adam Kaczkowski, Michał Kałużny, Zbigniew Kapuścik, Łukasz Kosela, Beata Kołodziejska-Aleksandrowicz, Andrzej Koss, Eustachy Kossakowski, Grzegorz Kowalski, Eliza Kubarska, Magdalena Kuczma, Zofia Kulik, Edmund Kupiecki, Sergo Kuruliszwili, Katarzyna Kusak, Andrzej Latos, Mateusz Łagowski, Ewa Łuczak, Antoni Łyżwański, Łukasz Madejski, Henryk Morel, Paweł Mysera, Marek Nałęcz-Jawecki, Stefan Nargiełło, Jędrzej Niestrój, Lidia Oleczek, Jerzy Piasecki, Karolina Poznakowska, Maria Prosowska, Waldemar Raniszewski, Jerzy Rudziński, Rafał Rychter, Mariusz Sadrak, Igor Sawośko, Zbyszko Siemaszko, Karol Słowik, Kinga Smaczna, Jerzy Sołtan, Anna Szafrańska, Maciej Szańkowski, Ewa Szwabik, Joanna Szymańska, Karol Śliwka, Elżbieta Tolak, Dominik Wdowski, Jakub Wesołowski, Jan Stanisław Wojciechowski, Andrzej Jan Wróblewski, Dariusz Zaraś, Wojciech Zasadni, Monika Mamzeta Zielińska, Bogdan Zych
„A teraz fotografia”. Wystawa fotografii ze zbiorów Muzeum Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, Pałac Czapskich, 11.10.2024 – 30.03.2025. Identyfikacja wizualna: Jakub Mazurkiewicz
„A teraz fotografia”. Wystawa fotografii ze zbiorów Muzeum Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie
11.10.2024 – 30.03.2025
Pałac Czapskich, ASP w Warszawie
ul. Krakowskie Przedmieście 5
Kuratorka: Jolanta Gola
Przygotowanie wystawy:
zespół Muzeum ASP w Warszawie: Jacqueline Horodyńska, Karolina Hutna, Katarzyna Jankowska Cieślik, Joanna Kania, Barbara Pawlak
Konsultacja: Grzegorz Kowalski, Maryla Sitkowska
Projekt ekspozycji: Jakub Marzoch
Identyfikacja wizualna: Jakub Mazurkiewicz
Opieka konserwatorska: Anna Kowalik
Konserwacja: Katarzyna Jończyk, Anna Kowalik, Witold Friedl
Edukacja: Jacqueline Horodyńska, Barbara Orłowska
Tłumaczenia: Piotr Szymor
Promocja: Biuro Promocji i Współpracy: Joanna Bury, Justyna Jabłońska, Zofia Kawecka, Michał Opiłowski, Viktoriia Stetsiuk
Montaż wystawy: Paweł Bettman
Organizatorzy: Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie, Muzeum ASP w Warszawie, Pałac Czapskich
Wystawy ASP
