Archiwum Transformacji. Projekt internetowy Marcina Chomickiego

Archiwum Transformacji jest działaniem na kilkunastotysięcznym archiwum zdjęć dr hab. Marcina Chomickiego, prof. uczelni, wykładowcy na Wydziale Malarstwa ASP w Warszawie. Twórca Archiwum Transformacji – artysta wizualny, fotograf zajmujący się sztuką w przestrzeni publicznej, w ciągu ostatnich dwudziestu lat dokumentował zmiany i procesy w przestrzeni Warszawy.

Od anarchizacji przestrzeni po 1989 po krajobraz po przemianie

Archiwum Transformacji to szeroki projekt artystyczny, subiektywne spojrzenie na zmiany w przestrzeni miejskiej. To rezultat wieloletnich spontanicznych eksploracji miasta oraz dokumentacji miejsc znajdujących się poza główną sferą zainteresowań artystów. Wyrasta z poszukiwania inspiracji w pozornie nudnych przestrzeniach miejskich: podwórkach i opuszczonych obiektach. Intencją artysty jest ukazanie procesu „zrzucania skóry” opowiedzianego poprzez fotograficzny zapis przemian – od anarchizacji przestrzeni po 1989, przez fazę tworzenia nowego pejzażu miejskiego, aż po krajobraz po przemianie.

„Gdy szukamy ramy zdolnej uchwycić to, co stało się w Polsce po 1989 roku nasza wyobraźnia prawie automatycznie wędruje w kierunku sygnalizującym, ”iż zmienił się system. Zupełnie tak, jakby wszystko inne trwało po staremu. To dlatego o tym, co się wówczas wydarzyło najczęściej myślimy jak o demokratyzacji, dekomunizacji, decentralizacji, jak o zastąpieniu jednego centrum sterowania ich wielością, a partyjnego monopolu - politycznym pluralizmem. Równie powszechne jest sięganie po takie pojęcia, jak urynkowienie, deregulacja, prywatyzacja i neoliberalizm wskazujące, iż socjalistyczna gospodarka przeobraziła się nie do poznania w którąś z form kapitalizmu i że zmiana ta przyniosła obfitość i nowe rodzaje nierówności, niewyobrażalne bogactwo i ubóstwo, spektakularne kariery i złamane biografie. Kiedy indziej jeszcze używamy takich pojęć, jak wolność, różnorodność, emancypacja sugerujących, iż za sprawą zmiany systemowej nabyliśmy całego szeregu praw, które wcześniej nie były dla nas dostępne i których zyskanie zwiększyło zakres naszej swobody i zdolności do samodecydowania. Czasami mowa też o zmianie systemowej, tranzycji, transformacji, co wprost akcentuje radykalne przeobrażenie ram, w których toczy się nasza egzystencja, ale już nie jej samej„ – wyjaśnia socjolog, profesor zwyczajny z Instytutu Socjologii UAM w Poznaniu – Marek Krajewski w tekście ”Desynchronizacja/synchronizacja".

Rytuał przejścia społeczeństwa polskiego

Archiwum gromadzone od dwudziestu lat przedstawia historię znikania socmodernistycznej architektury, reorganizacji przestrzeni publicznej, wpływu nowych inwestycji na przestrzeń miejską, ślady zjawisk gospodarczych (reklama, handel) i społecznych (sztuka ulicy, subkultury, oddolne ingerencje mieszkańców w przestrzeń osiedli, podwórek czy ogródków). Większości zdokumentowanych obiektów nie ma już na mapie Warszawy. Rozmiar archiwum i jego różnorodność umożliwia organizowanie zdjęć w grupy pozwalające zanalizować czasy transformacji na wielu płaszczyznach. Projekt staje się dokumentacją rytuału przejścia społeczeństwa polskiego z przestrzeni postkomunistycznej do przestrzeni współczesnej. To opowieść o zrzuceniu starej skóry i narodzin nowej tożsamości. Projektowi towarzyszą teksty Olgi Drendy i prof. Marka Krajewskiego.

„Jest książka autorstwa Aleksieja Jurczaka opowiadająca o ostatnich dekadach trwania ZSRR, pod wspaniałym tytułem: Everything was forever, until it was no more (Wszystko trwało wiecznie, dopóki się nie skończyło). W Polsce, jak często bywa, szczególnie wiecznie wydawała się trwać prowizorka. I lata PRL, mimo ambitnych czy wręcz utopijnych scenariuszy, naznaczył bałagan i cichy uwiąd z rozmachem zakrojonych projektów – i lata transformacji, zapatrzone w progres i sukces, również przyniosły liczne kursy donikąd. Pozostawały po nich pamiątki, rozpoczęte kiedyś i porzucone inwestycje, albo latami nieposprzątane po wyprowadzkach obiekty, stające się własnością trochę wszystkich, trochę nikogo, ale najbardziej żywiołu entropii, który się w nich rozgaszczał. Entropię trudno zarejestrować, jest wszędobylska, płynna i słabo definiowalna, ale widać ją w zagęszczeniu, w klasyfikacji i dystansie. Marcin Chomicki pracowicie latami rejestrował anonimowe miejsca, w których nic się nie działo: rosła sobie trawa, pękały płyty chodnikowe, coś rdzewiało. Tak udało mu się utrwalić te procesy, dyskretne i pracujące sobie w tle polskiej transformacji” – pisze o projekcie Marcina Chomickiego, pisarka, autorka książki książki „Duchologia polska. Rzeczy i ludzie w latach transformacji” – Olga Drenda w tekście pt. „Entropia i my”.