Festiwal Narracje #13. EXPO Przeróbka

Projekty prezentowane podczas NARRACJI powstają przy użyciu różnych technik: są wśród nich prace audiowizualne, świetlne, interaktywne, performatywne, filmowe. Duża część z nich powstaje specjalnie na potrzeby festiwalu i ma charakter site-specific. Siła festiwalu polega na szacunku, z jakim jego twórcy podchodzą do żywego organizmu miasta i wyczuciu w sposobie pracy z przestrzenią i jej prawomocnymi rezydentami / rezydentkami – mieszkańcami / mieszkankami.

Kuratorki Emilia Orzechowska i Bogna Świątkowska, razem z Instytutem Kultury Miejskiej i Gdańską Galerią Miejską, zapraszają do odkrywania Przeróbki (dzielnicy Gdańska) poprzez uczestnictwo w serii artystycznych działań i interwencji w przestrzeni publicznej. Festiwal odbywa się jesienią, kiedy większość działań kulturalnych wkracza do galerii i instytucji, tymczasem NARRACJE dają powód, by w dwa listopadowe wieczory wyjść z domu i odkrywać miasto na nowo.

Artyści i artystki 13.NARRACJI

Agata Biskup, Paweł Błęcki, Natalia Budnik, Simone De Iacobis (Centrala), Elżbieta Jabłońska, Krystyna Jędrzejewska-Szmek, Mirek Kaczmarek, Małgorzata Kuciewicz (Centrala), Robert Kuśmirowski, Diana Lelonek, Piotr Pawlak, Joanna Rajkowska, Alicja Rogalska, Katarzyna Roj, Mikołaj Szpaczyński, Maryna Tomaszewska, Jaśmina Wójcik, Paweł Żukowski.

Diana Lelonek, „Byłyśmy, jesteśmy, będziemy”, 2022, instalacja dźwiękowa (15 min)

Praca składa się z dwóch części: pierwsza pokazywana jest na zieleńcu w centrum dzielnicy, gdzie w jednej z miejskich donic artystka złożyła strzępki nie-miejsca. Tu, w centrum dzielnicy, jej peryferium przypomina o tym, co wypchnięte i wyrzucone. Druga znajduje się przy kamieniu na terenie nieużytków i prowadzi nas do wszechskładziku, w królestwo przemian i fermentacji. Stajemy przy odnalezionym głazie i słuchamy herstorycznych opowieści o międzygatunkowych paktach i aliansach wydarzających się na skraju pola widzenia – wśród tego, co odrzucone, toksyczne i nieprzewidywalne.

„Byliśmy, jesteśmy, będziemy” to motto pomnika przez lata obecnego na Przeróbce – jego dzisiejsza lokalizacja i losy są zagadką. Podczas wizyty studyjnej artystka przez przypadek odnalazła głaz narzutowy pasujący do opisu monumentu. Głaz znajduje się w nie-miejscu: położone niedaleko serca Przeróbki zajmuje ono teren nieużytków między torami kolejowymi i więzieniem. Nie-miejsce jest niedostępne, poznaczone potężnymi słupami energetycznymi i zabliźnione roślinnością. To „zaplecze” Przeróbki, magazyn rzeczy odrzuconych. Punkt nieoczywistych spotkań ludzkiego z nieludzkim. Przytulisko roślinnych wygnańców i bagiennych istot. Zona niedopuszczalnych sojuszy toksycznych substancji i kiełkujących nasion. Subregion dysfunkcyjnych mariaży starych lodówek i zużytych telewizorów. Muzyka: Justyna Banaszczyk. Narratorka: Klara Bielawka

Maryna Tomaszewska, „Kapsuła czasu”, 2022, performans partycypacyjny

Artystka proponuje partycypacyjny projekt zapraszający publiczność NARRACJI do złożenia darów w kapsule czasu – niewielkich obiektów będących fizyczną reprezentacją naszego życia, marzeń, lęków, miłostek i nienawistek. Wspólnie z uczestnikami i uczestniczkami festiwalu artystka tworzy kolekcję osobistych drobiazgów, które trafią do specjalnie przygotowanej kapsuły i zostaną zakopane na Przeróbce. Zgodnie z ideą ekonomii daru każdy, kto daruje obiekt, obdarowany zostaje możliwością utrwalenia tej chwili na zdjęciu wykonanym przez Alinę Żemojdzin. Zebrane obiekty stworzą symboliczny pomnik naszych czasów. Odkopane za dziesiątki lub setki lat mogą stać się archeologicznym skarbem lub niezrozumiałym odpryskiem historii. Jakie dary zostawimy ludziom z przyszłości?

Krystyna Jędrzejewska-Szmek, „Uroczysko”, 2022, instalacja

Rezeda lubi rosnąć przy torowiskach, nasypach i gruzowiskach, kępami porasta też okolice starych hal ZNTKiM. To nieznana Królowa Przeróbki. W jej towarzystwie rosną damy tego dworu, Wrotycz i Nawłoć. Ich królestwo znakowane jest kolorem żółtym. Ta barwa niesie z sobą sprzeczności – przywołuje ciepło słońca i radość święta. Ale pożółkły, pełen żółci żółty to też kolor choroby, jadu i symbol Obcego.

Czerpiąc z naturalnych zasobów dzielnicy, Krysia Jędrzejewska-Szmek tworzy na Przeróbce uroczysko – miejsce magiczne, pełne tajemnic i potencjalnych niebezpieczeństw. Przestrzeń, której nie definiują ściśle wytyczone granice, ale legendy i rytuały. To rezerwat Przeróbki, gdzie artystka rozwiesza barwione roślinami proporce, które łopocząc na wietrze, rozsiewają swoje moce. Uroczysko na Siennickiej to Ziemia Okadzona – Wrotyczem i Bylicą, o których Zielnik czarodziejski pisał: „Bylica oddala diabelstwo, gdy będziesz kadzić nią w domu, a podczas burzy kadząc święconą bylicą zabezpiecza się dom od pioruna. Kadzenie wrotyczem czyni dzieci wesołe i zachowuje je od chorób, a podkurzanie dobre na nocnice. Ziele gotować w moczu szczarowanego, a czarownik przyjdzie i wróci zdrowie” (Zielnik czarodziejski to jest zbiór przesądów o roślinach, J. Rostafiński, Kraków 1893). Czy z pomocą Rezedy, Wrotycza, Nawłoci i Bylicy wyraźniej zobaczymy, jak pozaludzcy mieszkańcy Przeróbki kształtują dzielnicę wspólnie ze swoimi ludzkimi sąsiadami?

Swoimi historiami o relacjach międzygatunkowych podzielili się z artystką mieszkańcy dzielnicy: Jerzy Baca, Stanisław Domagała, Maciej Kostun, Elżbieta Żmijewska. Rozmowy odbyły się dzięki współpracy z kierunkiem Architektura Przestrzeni Kulturowych Wydziału Architektury Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku.

Gdańskie NARRACJE

NARRACJE to festiwal sztuki współczesnej prezentowanej w przestrzeni publicznej Gdańska. Prace artystyczne stają się nawigatorem miejskiej przygody: posługując się różnymi narzędziami, pozostają w bliskiej relacji z przestrzenią. Prowokują, interweniują i zrywają warstwy codzienności, by ujawnić ukryte znaczenia. Wydarzenia każdego roku odbywa się jesienią, zawsze w innej dzielnicy Gdańska, która staje się punktem odniesienia dla kuratorów i kuratorek oraz inspiracją dla artystów i artystek.

Kuratorami NARRACJI byli dotychczas: Bettina Pelz (2009-2011), Steven Matijcio (2012), Rob Garrett (2013), Ania Witkowska i Adam Witkowski (2014), Anna Smolak (2015), Stach Szabłowski (2016), Anna Czaban (2017), Piotr Stasiowski (2018), Sylwia Szymaniak i Sarmen Beglarian (2019), Karina Kottova i Piotr Sikora (2021). Festiwal zagościł dotąd na Starym i w Głównym Mieście oraz na terenie Stoczni Gdańskiej, na Dolnym Mieście, Długich Ogrodach, we Wrzeszczu Górnym, w Nowym Porcie, na Biskupiej Górce, w Brzeźnie,  Oliwie, na Siedlcach, we Wrzeszczu Dolnym.