„Artystyczne, Społeczne, Stołeczne”. Warszawskie pracownie artystyczne jako mikro-instytucje

Projekt „Artystyczne, Stołeczne, Społeczne” jest próbą przyjrzenia się zarówno politykom miejskim, jak i potrzebom artystów i artystek. „Naszym celem jest stworzenie narzędzi do dialogu pomiędzy na pozór odległymi, ale w rzeczywistości wzajemnie wpływającymi na siebie wymiarami życia miejskiego: administracyjnym i artystycznym” – wyjaśniają kuratorki projektu: Łukaszka Staszkiewicz i Vera Zalutskaya.

„W ramach projektu współpracujemy z Wydziałem Badań Artystycznych i Studiów Kuratorskich warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych. Poprzez wywiady z osobami artystycznymi i pracownikami ZGN-ów w poszczególnych dzielnicach miasta zbieramy informacje dotyczące realnych oraz ustawowo określonych funkcji pracowni artystycznych. Badamy ulokowanie pracowni w przestrzeni miasta, ich dostępność oraz warunki pozyskania pracowni twórczej przez zainteresowane osoby. W wyniku badań zostanie stworzona wystawa, która będzie prezentowana w przestrzeni WOK Lab – mówią kuratorki.

Warszawskie Obserwatorium Kultury bada lokalne środowisko artystyczne i jego potrzeby poprzez przyjrzenie się miejskiej infrastrukturze pracowni artystycznych. Celem projektu jest uwidocznienie i wzmocnienie pozycji pracowni artystycznych poprzez podkreślenie wagi tych miejsc dla funkcjonowania stołecznego pola kultury.

Pracownie artystyczne są szczególnymi – w dużym stopniu ukrytymi dla publiczności – przestrzeniami na mapie miasta. Nie sposób oszacować dokładnej ilości pracowni twórczych zlokalizowanych na terenie Warszawy – jest ich przynajmniej 500.

„Osoby artystyczne, pracujące najczęściej na zasadzie freelance’u, są zdane na siebie w kwestii organizacji przestrzeni do pracy, wytwarzania i magazynowania swoich dzieł. Niektórzy wynajmują dedykowane temu lokale od dzielnicowych ZGN-ów, inni zapewniają sobie przestrzeń do pracy wynajmując lub podnajmując pomieszczenia od osób prywatnych. Programy miejskie, których celem w teorii jest ułatwienie dostępu do lokali przeznaczonych na pracownie twórcze, działają na zasadzie aukcji, co w konsekwencji prowadzi do tego, że możliwość wynajmu takich przestrzeni mają głównie osoby wytwarzające wyroby rzemieślnicze na sprzedaż” – piszą kuratorki projektu.

„(…) od roku 2014 w Warszawie można zaobserwować pozytywną zmianę prowadzonej polityki miejskiej, związaną z dostrzeżeniem wartości pracowni artystycznych jako mikro-instytucji, dążeniem do zachowania spuścizny po zasłużonych artystach i artystkach poprzez nadanie ich pracowniom statusu Historycznej Pracowni Artystycznej. Zarówno pracownie historyczne, jak i te współczesne są miejscami kluczowymi dla produkcji artystycznej, budowania więzi społecznych, nawiązywania współpracy, opowiadania historii i opieki nad dziełami sztuki i archiwami, zapewniającymi ciągłość wymiany wiedzy praktycznej i teoretycznej. To stamtąd dzieła sztuki wyruszają do galerii prywatnych i instytucji publicznych, gdzie biorą udział w budowaniu artystycznego wizerunku miasta i kraju” – wyjaśniają Łukaszka Staszkiewicz i Vera Zalutskaya.

„Punktem odniesienia dla tej części projektu jest projekt Jana Hoeta „Chambres d’Amis” z roku 1986, który polegał na wyprowadzeniu sztuki z instytucji, umiejscowieniu jej bliżej człowieka i prawdziwego życia, w prywatnych domach w przestrzeni miasta Gandawy. Ten znaczący dla historii sztuki projekt zawierał w sobie element krytyki instytucjonalnej, związanej z dążeniem do wyprowadzenia sztuki z pozornie neutralnej przestrzeni white cube’a – czyli znanej nam sterylnej wizji przestrzeni wystawienniczej” – wyjaśniają kuratorki.

„W obecnej polskiej sytuacji, w której doświadczamy kryzysu instytucji wystawienniczych, wynikającego z prowadzonej w ostatnich latach państwowej polityki kulturalnej, chcemy się skupić nie tyle na krytyce instytucji, ile na wzmocnieniu i uwidocznieniu potencjału konstruktywnych działań na poziomie lokalnym, poszukiwaniu przestrzeni alternatywnego funkcjonowania sztuki, poza dużymi instytucjami i galeriami komercyjnymi (do których dostęp jest mocno ograniczony). Wykorzystując metodę Hoeta chcemy podkreślić wartość pracowni artystycznych jako przestrzeni wolności, eksperymentu i budowania więzi społecznych. W Warszawie można zaobserwować rozwijającą się tendencję do organizowania wystaw i wydarzeń w przestrzeniach oddolnie zorganizowanych, w tym takich, które są przeznaczone do produkcji artystycznej. Uważamy, że jest to interesujące i warte wspierania zjawisko, dlatego chcemy zaprosić publiczność do wybranych pracowni artystycznych, w których w trakcie trwania projekty będą odbywać się kilkugodzinne działania, zaproponowane przez osoby artystyczne. Wybór pracowni był podyktowany bliską lokalizacją na mapie stolicy oraz różnorodnością postaw osób je tworzących” – mówią.

Link do zapisów

14 grudnia godz. 18:00 odbędzie się Sympozjum Warszawskie Obserwatorium Kultury. Będzie poświęcone polityce Warszawy w stosunku do pracowni artystycznych. W rozmowie wezmą udział przedstawicielki oddolnych samozorganizowanych przestrzeni wystawienniczych, funkcjonujących w lokalach, przeznaczonych na pracownie artystyczne – galerii Przyszła Niedoszła oraz Pracowni Wschodniej. Dyskusja ma na celu zadanie pytania o przyczyny utrudnień w funkcjonowaniu niezależnych przestrzeni wystawienniczych oraz naszkicowanie możliwych sposobów rozwiązania tego problemu. Prowadząca: Hanna Wróblewska.

„Publikacja będzie kluczowym elementem podsumowującym i rozwijającym wątki poruszone we wszystkich częściach projektu. Planujemy opisać szczegółowo proces naszej pracy i wynikające z niej wnioski (Vera Zalutskaya), przedstawić perspektywę urzędniczą oraz warunki formalne związane z możliwością uzyskania pracowni od miasta (Aleksandra Tarka) oraz perspektywę osób, dla których wynajem pracowni nie jest możliwy oraz powody dla których tak jest (Łukaszka Staszkiewicz). W publikacji znajdzie się także wywiad-inspiracja ukazująca sprawny sposób organizacji przestrzeni, dedykowanej zbiorowemu funkcjonowaniu pracowni artystycznych w Tallinnie (Katie Zazenski). Oprócz tego, Maximilian Lehner opisze wyniki swojego badania, dotyczącego warunków istnienia alternatywnych przestrzeni artystycznych i tego, jak mogą one być również radykalne w swoim podejściu” – mówią kuratorki.

Działania w warszawskich domach kultury były dedykowane współpracy między osobami artystycznymi a dzielnicowymi centrami edukacji artystycznej – w tym wypadku Wolskim Centrum Kultury i Martyną Modzelewską oraz Domem Kultury Praga i Weroniką Zalewską. Działania osób prowadzących warsztaty wynikają z potrzeb osób korzystających z oferty domów kultury.

„Myślimy o tych działaniach zadając sobie pytanie: w jaki sposób artystki i artyści mogą współtworzyć dom kultury i organizować działania, które organicznie wynikają z obranych przez niego polityk i wpisując się w lokalne potrzeby? Celem tej części projektu, było zwrócenie uwagi na potencjał drzemiący we współpracy między osobami artystycznymi a domami kultury – strategią, która od pewnego czasu jest stosowana przez część domów kultury” – mówią kuratorki.