Używamy ciasteczek

Strona dla prawidłowego działania wymaga plików cookies. Szczegóły ich wykorzystania znajdziesz w Polityce Prywatności.
Wersja
Kula ziemska w ciemnych barwach; o smutnych oczach przypominających czarne dziury; z żółtym elementem graficznym. Białe napisy
“System wczesnego ostrzegania”. Rajmund Ziemski. Wystawa w Pałacu Czapskich, . Fnisaż: 26 maja 2024. Identyfikacja wizualna: Łukasz Izert
Jeszcze tylko do 26 maja 2024 w Pałacu Czapskich można oglądać wystawę “System wczesnego ostrzegania”, na której prezentowane są prace, związanego z warszawską ASP, Rajmunda Ziemskiego oraz współcześnie tworzących: Matthiasa Garffa, Joanny Rajkowskiej, Anny Siekierskiej, Bartka Zalewskiego, Weroniki Zalewskiej i Zoe (Małgorzaty Gurowskiej i Agaty Szydłowskiej). 26 maja o godzinie 16:00 zapraszamy na finisaż wystawy, któremu będzie towarzyszyć premiera katalogu. Kuratorką jest Diana Lelonek we współpracy z Joanną Kanią i Katarzyną Ziemską.

Punktem wyjścia w wystawie są obrazy Rajmunda Ziemskiego z cyklu „Ptaki” oraz wpatrujące się w odbiorcę niepokojące oczy z cyklu „Pejzaże”, zestawione z pracami współcześnie tworzących artystek i artystów. Zarówno jeden, jak i drugi cykl obrazów daje możliwość bezpośredniego spotkania z ludzko-nieludzkimi hybrydami. Zanurzone w toksycznych substancjach i odpadach oczy wpatrują się w widza. W obrazach tych czuć bliskość do Mortonowskiej „lepkości” i toksyczności krajobrazu antropocenu.

 

O skażeniu nuklearnym wspominał też wielokrotnie sam Ziemski. Pejzaże jego autorstwa są jak najdalsze od przedstawiania wizji łagodnej, wyidealizowanej przyrody. Wręcz przeciwnie – konfrontują nas z widokiem skażonego, toksycznego krajobrazu, w którym wszystkie istoty – zarówno te ludzkie, jak i nie-ludzkie – uczą się funkcjonować, próbują przetrwać lub wspólnie stają w obliczu wymierania.

“W czasach polikryzysów, w obliczu katastrofy klimatycznej i widma wojny obrazy Rajmunda Ziemskiego są niezwykle aktualne” – mówi kuratorka wystawy, Diana Lelonek.

„Canary in the coal mine”

Do lat 80. XX wieku w kopalniach węgla kamiennego często znajdowała się klatka z kanarkiem. Ptaki pełniły funkcję bioindykatorów, systemu wczesnego ostrzegania przed niebezpieczeństwem wybuchu. Delikatny i wrażliwy organizm ptaka bardzo szybko reagował na nawet najmniejszą ilość metanu w powietrzu. Ptak tracił przytomność i przestawał śpiewać, co stanowiło znak do szybkiej ewakuacji górników.

Wprawdzie w  latach 80. zaczęto używać elektronicznych czujników, lecz do tej pory idiom „Canary in the coal mine” jest używany jako określenie wrażliwej osoby, która z wyprzedzeniem wychwytuje zmiany i ostrzega przed zbliżającą się katastrofą.

„System wczesnego ostrzegania”

Według Rajmunda Ziemskiego rolą artystek i artystów jest „ostrzegać”. W obrazach artysty na stałe obecny jest niepokój i lęki związane z atmosferą czasów zimnej wojny i zbrojeń nuklearnych. W jego twórczości odnajdujemy też fascynację ptakami i spotkaniami ludzkiego z nie-ludzkim. Rajmund Ziemski sam również współdzielił przez wiele lat przestrzeń swojej pracowni i swojego życia z kanarkiem.

Ludzie i ptaki jako gatunki stowarzyszone

Wystawa “System wczesnego ostrzegania” skupia się na współistnieniu ludzi i ptaków jako gatunków stowarzyszonych. Wiele gatunków ptaków przystosowało się do współzamieszkiwania miast, współdzielenia przestrzeni razem z ludźmi. Ptaki są ofiarami działalności ludzkiej, wiele gatunków stoi współcześnie na granicy wymarcia.

Z drugiej strony, ptaki są też mistrzami adaptacji do toksycznych warunków. Wrony stosują subwersywną strategię używając kolców na gołębie do tworzenia konstrukcji swoich gniazd. Słowiki potrafią śpiewać głośniej w warunkach zurbanizowanych zagłuszając szum samochodów.

Strategie przetrwania

Współdzielenie wymierania

Te wspólne wielowarstowe uwikłania ciał ludzkich i nie-ludzkich widoczne są również w pracy wideo Weroniki Zalewskiej. Bezpośrednio do wyzwania kryzysu klimatycznego odnosi się natomiast projekt Bartka Zalewskiego. Wystawa dotyka rozmaitych strategii przetrwania, jak i współdzielenia wymierania w obliczu katastrof i wojen. Ludobójstwo idzie w parze z ekobójstwem, do czego w swoim najnowszym, przejmującym cyklu kolaży nawiązuje Joanna Rajkowska.

Relacja Ziemskiego ze światem przyrody

Oba pokazywane na wystawie cykle malarskie Rajmunda Ziemskiego: “Ptaki” (1956-1959_ i “Pejzaże” (1967-1969) stanowią krótkotrwałe eksperymentalne etapy w twórczości artysty, interesujące jako świadectwo poszukiwań środków wyrazu, ale także wyjątkowo głębokiej relacji artysty ze światem przyrody, w którym szukał inspiracji i w którym – odmiennie od wyobrażeń natury jako źródła harmonii i uspokojenia. Wyczuwał niepokój, odpowiadający jego własnym lękom, podsycający je – i w efekcie budujący napięcie niezbędne Ziemskiemu do procesu twórczego.

“Ptaki”

“W cyklu można doszukiwać się inspiracji gotyckim malarstwem sakralnym, twórczością Paula Klee czy surrealistycznymi kolażami Maxa Ernsta” – mówi Joanna Kania z Muzeum ASP w Warszawie.

Ludzko-ptasie istoty

“Pejzaże”

“Pejzaże” z lat 1967-1969 to prace dojrzałego malarza, mającego za sobą dekadę aktywnego udziału w życiu artystycznym; wypracowanie i doprowadzenie do perfekcji własnego, rozpoznawalnego i cenionego przez krytykę i odbiorców języka.

O takich sytuacjach Ziemski mówił: “Gdy się robi coś przez dłuższy czas, uczciwie […] przychodzi moment, gdy można założyć białą koszulę, białe rękawiczki. To znaczy: malujesz dalej, ale skończył się niepokój”. A niepokój to paliwo jego twórczości.

Obrazy zyskują Oczy

Artysta ponownie staje, więc na początku pewnej drogi. Pojawiają się prace jakby celowo antyestetyczne, pełne nieładu,
w których artysta podejmuje ponownie, jak w przypadku “Ptaków”, ryzyko używania metafory na granicy naiwnej dosłowności. Obrazy zyskują Oczy. Z kłębowiska chluśnięć farby, spływającej “w dół płótna lub nakładającej się gruzłowatymi warstwami dosięga nas wzrok, jakby właśnie przebudzony, spoglądający po raz pierwszy.

“Moje obrazy nie mówią o urokach świata, a przestrzegają przed najgorszym, przed obłędem, przed dehumanizacją”komentował twórca. “Współczesna cywilizacja zafundowała nam tyle gróźb, z groźbą atomowej zagłady na czele, że sądzę, iż podstawowym zadaniem artystów w tej chwili jest: ostrzegać” – podkreślał Ziemski.

“Widz, przyzwyczajony do bycia oceniającym obserwatorem, doświadcza dyskomfortu bycia przedmiotem obserwacji i zarazem adresatem niesprecyzowanych żądań. Z takim przesłaniem płótna Ziemskiego wchodzą w dialog z pokazanymi na wystawie „System wczesnego ostrzegania” pracami współczesnych artystów, a właściwie przemawiają z nimi jednym głosem” – konkluduje Joanna Kania.

Relacja fotograficzna z wernisażu wystawy „System wczesnego ostrzegania”

Rajmund Ziemski (1930-2005)

Absolwent Wydziału Malarstwa warszawskiej ASP w pracowni Artura Nachta-Samborskiego (1955). Przez całe życie zawodowe związany z macierzystą uczelnią. Od 1958 pedagog, w latach1960-1967 asystent w pracowni malarstwa Jana Cybisa. Od 1967 prowadził samodzielną pracownię malarstwa, początkowo na Wydziale Architektury Wnętrz, od 1978 do 2000 dyplomującą pracownię na Wydziale Malarstwa.

Aktywny uczestnik życia artystycznego, postrzegany  najczęściej jako spadkobierca tradycji kolorystów, zarazem istotny twórca ekspresyjnego nurtu malarstwa materii. W 1979 laureat Nagrody im. Jana Cybisa, najważniejszej nagrody polskiej przyznawanej malarzom.

Co, gdzie, kiedy

“System wczesnego ostrzegania”. Rajmund Ziemski. Wystawa w Pałacu Czapskich, 20 kwietnia – 26 maja 2024. Identyfikacja wizualna: Łukasz Izert

„System wczesnego ostrzegania”. Wystawa

Pałac Czapskich, Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie, ul. Krakowskie Przedmieście 5

20 kwietnia – 26 maja 2024
wernisaż: 19 kwietnia 2024, godz. 18:00

artystki i artyści: Rajmund Ziemski, Matthias Garff, Diana Lelonek, Joanna Rajkowska, Anna Siekierska, Bartek Zalewski, Weronika Zalewska, Zoe (Małgorzata Gurowska, Agata Szydłowska)

kuratorka: Diana Lelonek
współpraca: Joanna Kania, Katarzyna Ziemska

organizatorzy:
Fundacja Rajmunda Ziemskiego – Ziemski ART
Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie
projekt aranżacji i identyfikacja wizualna: Łukasz Izert
inne projekty graficzne: Jacek Portka
koordynacja: Barbara Orłowska
inicjatorki projektu: Katarzyna Ziemska, Bożena Ziemba – Grodska

Partnerzy:
Muzeum im. Jacka Malczewskiego w Radomiu
Fundacja PGE
dela.art collection
Eneris
TESTA

Partnerzy medialni:
tygodnik Polityka
Magazyn Szum
artinfo.pl
Art Monitor
KMAG
Zwierciadło

 

Opracowano na podstawie tekstu kuratorskiego Diany Lelonek oraz tekstu Joanny Kani.