„Koloryt rozmaitości”. Sztuka ze zbiorów Banku Pekao S.A.

Każdy, kto orientuje się w polskim krajobrazie cywilizacyjno-instytucjonalnym, zna ten bank w niejednym z jego wcieleń. Bank Pekao S.A. – pod zmieniającymi się nazwami: Bank „Polska Kasa Opieki”. Spółka Akcyjna, Bank Pekao, Pekao S.A., PeKaO – zapisał się wyraźnie w historii polskiej bankowości, wyznaczając oryginalną linię rozwoju. Sam w sobie może stanowić przedmiot badań przemian ekonomiczno-finansowych, gospodarczych, a co za tym idzie stylów życia – w kraju na przestrzeni prawie stulecia.

Zmieniały się konteksty i wymogi polityczne i ustrojowe – od II Rzeczpospolitej, poprzez PRL, po III Rzeczpospolitą. Bank świadczył usługi finansowe dla polskiej emigracji w latach 30. XX wieku, wpasował się w tak zwaną małą stabilizację i dekadę Gierka, asystował transformacji systemowej i raczkującemu kapitalizmowi, aż ten wolnorynkowo okrzepł. Sprywatyzowany, notowany na giełdzie czy kontrolowany przez Skarb Państwa, podlegający fuzjom czy rebrandingom, z taką czy inną identyfikacją wizualną, z charakterystycznym Żubrem na froncie czy bez – zachował ciągłość instytucjonalną. A jego pionierskie i atrakcyjne inicjatywy zapadły głęboko w pamięć wielu pokoleń Polaków.

Ideą założycielską banku w 1929 roku było realizowanie strategii umiędzynarodowienia – do wybuchu II wojny światowej otwarto 25 placówek, najpierw we Francji, w Argentynie, Stanach Zjednoczonych, Palestynie. W latach 60. bank zakładał pierwsze w Polsce oprocentowane rachunki walutowe oraz wyemitował bony towarowe PeKaO nominowane w dolarach amerykańskich, które umożliwiały zakup detaliczny deficytowej żywności, alkoholi, ale też ciężarówek, opału, AGD, mebli czy mieszkań.

Kontynuacją tej działalności (od 1972 roku) zajmowało się legendarne Przedsiębiorstwo Eksportu Wewnętrznego „Pewex”. Po 1989 roku bank uruchomił pierwsze w powojennej Polsce biuro maklerskie, które wprowadziło na giełdę pierwsze prywatyzowane spółki, wydał pierwszą kartę kredytową i wprowadził do użytku pierwszy bankomat. Eurokonto uznaje się za pierwszy na rynku nowoczesny pakiet produktów i usług, a PeoPay to pierwszy kompleksowy system płatności mobilnych i ich akceptacji. Pierwszy w Polsce w praktyce zastosował biometrię w bankowości. I jako pierwszy (!) Bank Pekao S.A. stokenizował dzieło sztuki.

Na wystawie poruszamy się wśród prac artystów i artystek, których twórczość rozpościera się między (nową) figuracją a abstrakcją, pejzażem natury a pejzażem miasta, baśnią a ikoną, martwą naturą a żywą metaforą, kapizmem a hiperrealizmem, spokojem a dzikością. Zderzają się: Artur Nacht-Samborski i Jan Stanisławski z Franciszkiem Maśluszczakiem, Bożenna Biskupska i Wiesław Szamborski z Wojciechem Kossakiem, Julian Fałat z Tadeuszem Dominikiem, Łukasz Korolkiewicz z Wiktorem Koreckim… Edward Dwurnik anonsuje całość obrazem „Pałac Czapskich”, w którym przecież odbywa się wystawa. I można na niej zobaczyć prace między innymi artystów związanych dyplomem, czasem też dalszym życiem zawodowym, z ASP w Warszawie – bywalców pałacu.

„W jaki sposób odbiorca ma postrzegać bankowe zbiory i tym samym wystawę skompilowaną z wyboru dokonanego w ich obrębie? Po pierwsze, jak zawsze, kierując się własną wrażliwością. Po drugie, przyjąć, że prezentują one – poza pewną liczbą prac, które mówią same za siebie tu i teraz – historię potrzeb (estetycznych), gustów i mód konsumenckich. Jednocześnie dają świadectwo praktyk w obszarze kultury instytucjonalnej – typu mecenatu, inwestycji fakultatywnych, realizacji celów wizerunkowych i prestiżowych, stosunku do otoczenia społecznego” – wyjaśnia kuratorka i autorka ekspozycji Magdalena Sołtys.

Tekst kuratorski Magdaleny Sołtys (.PDF, 184 KB)

Jest instytucją o bogatej historii, w której od początku kluczową rolę odgrywało nie tylko świadczenie usług finansowych, lecz także bycie blisko rodaków i ich potrzeb. Założony w 1929 roku Bank „Polska Kasa Opieki”. Spółka Akcyjna – jako uniwersalny państwowy bank komercyjny – fundował stypendia dla zdolnej młodzieży, finansował biblioteki, wspierał działalność polskich stowarzyszeń na obczyźnie, organizował życie kulturalne Polonii.

Dziś – w latach 20. następnego wieku – Bank Pekao S.A. wciąż należy do grona organizacji angażujących się w inicjatywy o charakterze kulturalnym i społecznym. Jako spółka z udziałem Skarbu Państwa tym bardziej priorytetowo traktuje działania służące ochronie i popularyzacji dóbr kultury i dziedzictwa narodowego, podnoszące poziom świadomości narodowej i poczucia wspólnoty. Kierując się społeczną odpowiedzialnością biznesu, wykazując otwartość na współpracę międzysektorową i podejmując się roli mecenasa, wspiera rozwój kultury poprzez między innymi współfinansowanie zakupu dzieł sztuki i wzbogacanie zbiorów narodowych, renowację historycznych obiektów, animowanie projektów artystycznych, tradycyjną i innowacyjną promocję sztuk pięknych.

Bank Pekao S.A. może pochwalić się zbiorami, na które składa się około 1200 prac z obszaru sztuk pięknych i użytkowych – przeważnie polskich autorów. To dzieła mistrzów: Jana Matejki, Stanisława Wyspiańskiego, Wojciecha Kossaka, Juliana Fałata, Józefa Mehoffera czy Zygmunta Waliszewskiego. Nie brakuje też prac artystów należących do późniejszych generacji, niejednokrotnie będących już klasykami współczesności – Jerzego Nowosielskiego, Tadeusza Dominika, Franciszka Starowieyskiego, Łukasza Korolkiewicza, Bożeny Biskupskiej czy Jerzego Dudy-Gracza. 116 obiektów zasiliło zbiory w wyniku współpracy banku z Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski w Warszawie.

Do najcenniejszych eksponatów w zbiorach Banku Pekao S.A. należą: XVII-wieczna, wykonana w Gdańsku, srebrna szkatuła na biżuterię – przekazana w darowiźnie Muzeum Narodowemu
w Warszawie; XVI-wieczna tapiseria Corneliusa de Ronde „Porwanie Heleny przez Parysa”, dokumentująca początek wojny trojańskiej – podarowana Zamkowi Królewskiemu w Warszawie; projekty polichromii „Anioł” Jana Matejki dla kościoła Mariackiego w Krakowie; projekty polichromii „Bratki” i „Orzeł” Stanisława Wyspiańskiego dla kościoła Franciszkanów w Krakowie. Za wybitne dzieło architektury jest uznawana zabytkowa kamienica przy ulicy Szpitalnej – dawna siedziba Komunalnej Kasy Oszczędności Miasta Krakowa, dziś krakowski odział Banku Pekao S.A., w którym można obejrzeć witraże „Alegorię Oszczędności” i „Alegorię Dobrobytu”, zaprojektowane przez Józefa Mehoffera.

• Wirtualna Galeria Sztuki i Akademia Sztuki są jednymi z wielu (z)realizowanych i zamierzonych przedsięwzięć kulturotwórczych Banku Pekao S.A. – do których należą także projekty powstające we współpracy z Akademią Sztuk Pięknych w Warszawie.
• ASP w Warszawie zrealizowała dla Banku Pekao S.A. film, w którym została przybliżona współczesnemu odbiorcy postać Stanisława Wyspiańskiego. Pretekstem do jego powstania stała się podróż jednego z dzieł twórcy – „Bratki”, będącego w posiadaniu banku, na wystawę organizowaną przez William Morris Gallery w Londynie.